ماکروسفالی چیست؟
ماکروسفالی به این معنی است که سر کودک در مقایسه با کودکان هم جنس و هم سن ، بزرگ تر باشد. بزرگ بودن سر در مقایسه با سطح نرمال ، در صورت موروثی بودن در یک خانواده ، دردی را به همراه ندارد. این اندازه بزرگ سر گاهی نشانه یک بیماری جدی تلقی می شود. بیماری های رایج مرتبط با این شرایط شامل مغز بزرگ شده ، خونریزی مغز ، تجمع مایع در مغز و ناهنجاری های ژنتیکی می باشد. درمان این بیماری به علل ویژه آن مرتبط است.
این عبارت به معنی سر بزرگ است. اگر نوزاد شما به این ناهنجاری دچار باشد ، محیط سر او در مقایسه با سایر کودکان هم سن و هم جنس خود ، بیشتر خواهد بود. از نظر فنی در صورت ابتلا به این بیماری ، محیط سر کودک بیش از ۹۷ درصد است. این بدان معنی است که سر او بزرگ تر از ۹۷ درصد کودکان هم سن و هم جنس می باشد.
این ناهنجاری می تواند نشانه ای از یک بیماری باشد که نیاز به درمان دارد. البته ، اندازه بزرگ سر کودک شما گاهی جنبه وراثتی داشته و هیچ دردی را به همراه ندارد و در نتیجه نیازی به درمان نیز پیدا نخواهد کرد. چنین ناهنجاری ، ماکروسفالی خانوادگی خوش خیم نامیده می شود.
ماکروسفالی چقدر شایع است ؟
ماکروسفالی بیماری است که تقریباً ۲ الی ۵ درصد جمعیت در آمریکا به آن دچار هستند.
علائم ماکروسفالی
علائم و نشانگان رایج ماکروسفالی شامل موارد زیر می باشد :
- رشد سریع سر
- بزرگ شدن رگ ها بر روی سر کودک
- تاخیر در فرایند رشد و عدم دستیابی به استاندارد یادگیری
- خیره شدن کودک به یک نقطه به سمت پایین
- شکل گیری فضاهای سفت بین استخوان های جمجمه در محلی که شکل گیری استخوان هنوز تکمیل نشده است.
- ابتلا به بیماری های دیگر به همراه ماکروسفالی از قبیل صرع یا اوتیسم
اگر کودک شما به این ناهنجاری از نوع موروثی و خوش خیم آن ابتلا دارد ، علائمی غیر از محیط غیر عادی سر را تجربه نخواهد کرد.
چه چیزی باعث بروز ماکروسفالی می شود؟
علل این ناهنجاری در دامنه ای از علائم خوش خیم ( بدون درد ) تا شدید گسترده می باشد. اگر کودک شما به نوع خانوادگی و خوش خیم این ناهنجاری ابتلا دارد ، سر او در مقایسه با اندازه نرمال ، بزرگ تر می باشد. اندازه بزرگ سر در این شرایط ، جنبه وراثتی داشته و شبیه اندازه سر سایر اعضای خانواده است.
البته مواردی وجود دارد که در آن اندازه بزرگ سر با درد توام می باشد و به صورت یک ناهنجاری مادرزادی از بدو تولد آغاز شده و با گذر زمان پیشرفت می کند. این علل شامل موارد زیر می باشد:
- مغز بزرگ شده ( مگالنسفالی )
- تجمع مایعات در مغز کودک ( هیدروسفالی ). این یک ناهنجاری است که در آن مایع مغزی نخاعی افزایش پیدا می کند. این مایع مغزی نخاعی باعث وارد آمدن فشار از طرف مغز به جمجمه می شود.
- خونریزی در مغز کودک که در آن بدشکلی در سرخرگ ها و سیاهرگ ها اتفاق می افتد.
- تومورهای مغزی
- هماتوم مزمن. هماتوم ها توده های خون هستند که در اثر آسیب دیدگی شدید به سر از قبیل زمین خوردن اتفاق می افتد.
- عفونت مغز
- افزایش فشار داخل جمجمه
ماکروسفالی چگونه تشخیص داده می شود؟
- قبل از تولد
پزشک قبل از تولد می تواند با استفاده از تست های سونوگرافی که در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم انجام می شود ، وجود این ناهنجاری را تشخیص دهد.
- بعد از تولد
پزشک در طول ویزیت کودک در طول ۵ سال اول بعد از تولد ، با اندازه گیری محیط سر کودک می تواند به وجود این ناهنجاری پی ببرد. پزشک اندازه سر کودک را با نمودار اندازه رشد سر مورد انتظار و نیز با اندازه سر کودکان هم سن و هم جنس کودک مشکوک به ابتلا ، مقایسه می کند. وی همچنین اندازه سر والدین را نیز مد نظر قرار می دهد.
در صورت تشخیص این ناهنجاری ، مرحله بعد ، تعیین علت می باشد. پزشک در این مرحله ، تست ها و آزمایشات مورد نیاز را تجویز خواهد کرد.
آزمایش نورولوژیکی
در طول آزمایش نورولوژیکی ، پزشک اقدامات زیر را انجام می دهد:
- از شما سوالاتی را می پرسد یا تست هایی را انجام می دهد تا سابقه رشد کودک و وضعیت فعلی او را مورد بررسی قرار دهد.
- سوالاتی را در خصوص سابقه آسیب دیدگی مغز و سیستم عصبی کودک شما مطرح می کند.
- سوالاتی را در خصوص احتمال ابتلا به عفونت در طول دوره بارداری و مبتلا شدن کودک به عفونت می پرسد.
- از شما می پرسد که آیا کودک شما تا کنون دچار تشنج شده است یا خیر.
آزمایش فیزیکی
در طول آزمایش فیزیکی علاوه بر اندازه گیری محیط سر کودک ، پزشک بررسی های زیر را نیز انجام می دهد:
- فضای بین استخوان ها در جمجمه را بررسی می کند. این فضا یا نقاط نرم محل هایی هستند که شکل گیری استخوان در آنها هنوز تکمیل نشده است.
- رگ های بزرگ شده در پوست سر را بررسی می کند. این علامت افزایش حجم خون در رگ های مغز می باشد.
- بررسی می کند که آیا کودک شما برای مدت طولانی به زمین خیره می شود. چنین رفتاری به دلیل بالا رفتن فشار در مغز اتفاق می افتد.
- وزن کودک را مورد ارزیابی قرار می دهد. عدم بالا رفتن وزن ، می تواند به عنوان نشانه ای از این ناهنجاری تلقی شود. کم اشتهایی و عدم بالا رفتن وزن گاهی با مشکلات مغزی مرتبط است.
تست های تصویر برداری
تست های تصویر برداری شامل موارد زیر می باشد:
- سونوگرافی : این اولین تست تصویر برداری است که پزشک به دلیل بی خطر بودن ، آسان بودن اجرا و عدم نیاز به بی حسی ، آن را توصیه می کند. این تست تصویر برداری می تواند بخش عمده ای از ساختار مغز را نشان دهد.
- سی تی اسکن : این تست تصویر برداری تغییرات را در بافت مغز نشان می دهد. با توجه به استفاده از پرتو در این تست ، پزشک تنها در صورتی استفاده از این تست را تجویز می کند که اطلاعات به دست آمده از سونوگرافی کافی نباشد.
- ام آر آی : این نسخه ویژه ام آر آی ، یک تست سریع است که نیازی به بی حسی ندارد و می تواند مایعات اضافی در مغز کودک را نشان دهد.
عوارض ماکروسفالی
عورض این ناهنجاری شامل موارد زیر می باشد :
- فشار در ساقه مغز به علت بزرگ شدن اندازه مغز و نداشتن فضای کافی در جمجمه کودک
- هیدروسفالی که در صورت عدم درمان سریع می تواند باعث بروز مرگ شود.
- صرع و تشنج
- تاخیر در فرایند رشد
- عملکرد ناهنجار و غیر طبیعی مغز
ماکروسفالی چگونه درمان می شود؟
درمان این ناهنجاری به علت پایه آن وابسته است.
اگر کودک هیچ علائم نورولوژیکی را نداشته باشد و تمام استانداردهای رشد او محقق شده و دارای سابقه خانوادگی بزرگ بودن سر باشد ، هیچ درمانی نیاز نخواهد داشت.
در برخ موارد این ناهنجاری یک موقعیت بدون درد است که در آن مایع مغزی نخاعی اضافی در مغز تجمع می یابد. این امر هیچگونه دردی را به همراه نداشته و بدون نیاز به درمان به طور خودبخود ، رفع می شود.
در صورت ارتباط بیماری با علل ژنتیکی ، درمان از قبیل فیزیوتراپی ، گفتار درمانی و رفتار درمانی ، مورد نیاز خواهد بود.
اگر در مغز تجمع مایع اتفاق بیافتد یا مغز دچار خونریزی شود ، برای درمان موقعیت ، جراحی مورد نیاز خواهد بود.
تومورهای مغزی نیز از مواردی هستند که با روش های شیمی درمانی ، پرتو درمانی یا استروئید ها ، باید تحت درمان قرار گیرند.
آیا می توان از ماکروسفالی پیشگیری کرد؟
همانطور که قبلاً گفته شد ماکروسفالی به معنی بزرگ شدن سر است. این عبارت به یک موقعیت دردناک اطلاق نمی شود. بزرگ بودن سر می تواند یک موقعیت کاملاً نرمال بوده و در میان اعضای خانواده ، موروثی باشد. پزشک بعد از انجام معاینات لازم ، علت را مورد شناسایی قرار می دهد.
این ناهنجاری عملاً قابل پیشگیری نمی باشد. البته ، درمان هایی وجود دارند که می توان برای کمک به مدیریت بسیاری از علل مورد استفاده قرار داد.
اگر کودک به ماکروسفالی مبتلا باشد ، چه چیزهایی قابل انتظار خواهد بود؟
در صورت بزرگ بودن سر کودک و وقوع فرایند نرمال رشد و نرمال بودن نتیجه تست های نورولوژیکی ، می توان ماکروسفالی را بعنوان یک ناهنجاری بدون دردی که نیاز به درمان نداشته و مشکلی را برای فرد بوجود نخواهد آورد تلقی نمود. در چنین شرایطی این ناهنجاری جنبه وراثتی داشته و در میان اعضای خانواده رایج است.
اگر علت ابتلا به این ناهنجاری یک علت پایه باشد ، آنچه از این بیماری می توان انتظار داشت ، به علت ویژه وقوع ان وابسته خواهد بود. در چنین شرایطی طرح درمان سفارشی برای کودک ترسیم خواهد شد.
در صورت مشکوک بودن به ماکروسفالی ، در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه کنیم ؟
در صورتی که متوجه یکی از موارد زیر در کودک خود شدید ، بلافاصله او را نزد پزشک ببرید:
- وجود یک ناحیه نرم در سر نوزاد
- عدم علاقه نشان دادن به غذا خوردن
- حالت تهوع
- حرکات غیر عادی چشم ها
- احساس خواب آلودگی بیشتر از حد نرمال
- به شدت حساس بودن
این علائم بدان معنی است که مشکل کودک شما در حال تغییر یافتن بوده و پزشک باید موضوع را مورد بررسی قرار داده و در صورت نیاز به درمان ، اقدامات لازم را انجام داده و وارد عمل شود .
تفاوت ماکروسفالی و مگالنسفالی
ماکروسفالی یک عبارت گسترده بوده و به معنی بزرگ بودن سر است. مگالنسفالی یکی از انواع ماکروسفالی ، در صورت بروز برخی علل خاص محسوب می شود. مگالنسفالی موقعیتی است که در آن مغز به شکلی ناهنجار و غیر عادی بزرگ می شود.
