بیشتر زنان ، دارای دوره های قاعدگی هستند که بین چهار الی هفت روز طول می کشد. دوره قاعدگی یک زن اغلب هر ۲۸ روز یکبار اتفاق می افتد ولی چرخه های قاعدگی نرمال می تواند در دامنه ای از ۲۱ الی ۳۵ روز ، متغیر باشد. در ادامه ، راز جراحی ، شما را با ابعاد مختلف این پروسه ، آشنا می نماید. با مطالعه این مقاله می توانید در صورت ابتلا به اختلالات قاعدگی ، پاسخ بسیاری از سوالات خود را بیابید.
مثال هایی از اختلالات قاعدگی شامل موارد زیر می باشد:
- پریودهایی که در فواصل کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز اتفاق می افتد.
- پریود نشدن برای سه دوره یا بیشتر ، به صورت متوالی
- جریان قاعدگی که نسبت به حالت نرمال ، بسیار سنگین تر یا سبک تر باشد.
- پریودهایی که با درد ، گرفتگی عضلات ، حالت تهوع و استفراغ همراه باشد.
- خونریزی و لکه بینی که بین پریودها ، بعد از یائسگی یا بعد از یک رابطه جنسی اتفاق بیافتد.
مثال های دیگر مربوط به اختلالات قاعدگی
- آمنوره موقعیتی است که در آن پریودهای یک زن به طور کامل متوقف می شود. پریود نشدن برای ۹۰ روز یا بیشتر ، یک رویداد غیر عادی تلقی می شود ، مگر اینکه یک زن باردار باشد ، در دوره شیردهی قرار داشته باشد یا در حال ورود به دوره یائسگی باشد ( که عمدتاً برای زنان در بین سنین ۴۵ الی ۵۵ سالگی اتفاق می افتد ). زنان جوان ۱۵ الی ۱۶ ساله ای که هنوز وارد دوره قاعدگی نشده اند ، یا تا سه سال بعد از رشد سینه هایشان هنوز قاعدگی را تجربه نکرده اند ، مبتلا به آمنوره می باشند.
- قاعدگی نامنظم به پریودهایی اطلاق می شود که به طور نامنظم اتفاق می افتند.
- بد قاعدگی به پریودهای دردناکی اطلاق می شود که در طول آنها ، فرد گرفتگی های عضلانی شدید دوره قاعدگی را نیز تجربه می کند. بخشی از درد در طول چرخه قاعدگی ، طبیعی می باشد و شدید بودن آن یک رویداد غیر عادی محسوب می شود.
- خونریزی غیرعادی رحم می تواند نشانه ای از اختلالات قاعدگی باشد. برای مثال جریان قاعدگی سنگین ، پریودی که بیشتر از هفت روز طول بکشد یا خونریزی و لکه بینی در بین دوره های قاعدگی ، بعد از رابطه جنسی یا بعد از یائسگی ، می تواند نشانه هایی از اختلال در قاعدگی محسوب شود.
چه چیزی باعث بروز اختلالات قاعدگی می شود ؟
علل مختلفی وجود دارد که باعث بروز اختلال قاعدگی و پریودهای غیر عادی می شود. این اختلالات دارای دامنه ای از استرس تا مشکلات پزشکی جدی تر می باشند. در ادامه به بررسی علل مختلف اختلال قاعدگی می پردازیم:
- استرس و فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی یا لایف استایل . بالا رفتن یا کاهش قابل ملاحظه و شدید وزن ، رژیم گرفتن ، تغییر در عادات نرمال ورزش کردن ، سفر ، بیماری یا اختلالات دیگر در جریان روزمره زندگی زنان می تواند عادت ماهیانه یا سیکل قاعدگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
- مصرف قرص های ضد بارداری . بیشتر قرص های ضد بارداری ، حاوی ترکیباتی از هورمون های استروژن و پروژسترون می باشند. برخی قرص ها تنها حاوی پروژسترون هستند. این قرص ها از طریق جلوگیری از آزادسازی تخم توسط تخمدان ها ، از بارداری جلوگیری می کنند. قطع و شروع مصرف مجدد قرص های ضد بارداری ، می تواند بر روی فرایند قاعدگی تاثیر بگذارد. برخی زنان بعد از مصرف قرص های ضد بارداری دچار پریودهای نامنظم شده و بعضی زنان نیز گاه تا شش ماه از زمان قطع مصرف قرص های ضد بارداری ، پریود نمی شوند. این موضوع در زمان برنامه ریزی برای باردار شدن ، یکی از ملاحظات مهم محسوب می شود. زنانی که قرص های ضد بارداری حاوی فقط پروژسترون مصرف می کنند ، گاهی بین دوره های قاعدگی نیز دچار خونریزی می شوند.
- پولیپ ها و فیبروئیدهای رحم . پولیپ های رحم توده های غیر سرطانی خوش خیم و کوچکی هستند که در پوشش داخلی رحم ، شکل می گیرند. فیبروئیدهای رحم ، تومورهایی هستند که به دیواره رحم می چسبند. گاهی یک یا چندین فیبروئید وجود دارد که دامنه اندازه آنها از یک دانه سیب تا اندازه یک گریپ فروت ، متغیر می باشد. این تومورها ، معمولاً خوش خیم می باشند ، ولی گاهی باعث خونریزی های شدید و درد در طول دوره های قاعدگی می شوند. اگر فیبروئید ها بزرگ باشند ، به مثانه یا رکتوم ، فشار وارد می کنند و باعث بروز درد می شوند.
- اندومتریوز . بافت اندومتریال که دیواره داخلی رحم را پوشش می دهد ، هر ماه دچار پارگی می شود و با جریان قاعدگی ، از بدن تخلیه می گردد. اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافت اندومتریال شروع به رشد به خارج از رحم نماید. اغلب ، بافت اندومتریال ، خود را به تخمدان ها یا لوله های فالوپ ، می چسباند. بافت اندومتریال ، گاهی به داخل روده یا اندام های دیگر در بخش تحتانی لوله گوارش و در ناحیه بین رکتوم و رحم ، رشد می کند. اندومتریوز می تواند باعث بروز خونریزی غیر عادی ، گرفتگی های عضلانی و درد ، در دوره های قبل از دوره قاعدگی یا در طول آن شود و در نتیجه تجربه دردناکی از قاعدگی را برای فرد شکل دهد.
- بیماری التهاب لگن . بیماری التهابی لگن (PID ) ، یک عفونت باکتریایی است که سیستم تولید مثل زنان را تحت تاثیر قرار می دهد. باکتری می تواند از طریق تماس جنسی به واژن راه پیدا کرده و سپس به رحم و بخش فوقانی لوله اندام تناسلی زن ، شیوع یابد. گاهی باکتری از طریق فرایند های ژنیکولوژیکی یا از طریق زایمان یا سقط جنین ، به مجاری تولید مثل زن راه پیدا می کند. علائم و نشانگان PID شامل ترشحات شدید واژنی با بوی بسیار نامطبوع ، دوره های قاعدگی نامنظم ، احساس درد در ناحیه تحتانی لگن و نواحی پایین شکم ، تب ، حالت تهوع ، استفراغ یا اسهال می باشد.
- سندروم تخمدان پلی کیستیک . در سندروم تخمدان پلی کیستیک ( PCOS ) ، تخمدان ها مقادیر زیادی آندروژن را که هورمون های مردانه محسوب می شوند ، تولید می کنند. کیسه های حاوی مایعات ( کیست ها ) در تخمدان ها شکل می گیرند. این کیست ها اغلب در سونوگرافی ، رویت می شوند. تغییرات هورمونی می تواند از بلوغ تخم جلوگیری نماید و بنابراین ، تخمک گذاری به طور مرتب ، اتفاق نخواهد افتاد. گاهی اوقات ، یک زن دارای سندروم تخمدان پلی کیستیک ، دارای دوره های قاعدگی نامنظم بوده یا قاعدگی او به طور کامل ، متوقف می شود. بعلاوه ، این مشکل ، با چاقی ، ناباروری و هیرسوتیسم نیز که در آن پرمویی و تولید آکنه اتفاق می افتد ، ار ارتباط است. این موقعیت ، باعث بروز بهم ریختگی های هورمونی می شود. البته ، علت دقیق آن هنوز مشخص نشده است. درمان PCOS ، به این موضوع وابسته است که آیا زن ، برنامه ای برای باردار شدن دارد یا خیر. اگر بارداری ، هدف نباشد ، کاهش وزن ، مصرف قرص های جلوگیری از بارداری خوراکی و داروی متفورمین ( یک حساس کننده انسولین استفاده شده در دیابت ) می تواند دوره های قاعدگی زن را منظم کند. اگر زن قصد باردار شدن داشته باشد ، داروهای تحریک کننده تخمک گذاری ، مورد استفاده قرار می گیرند.
- نقص تخمک گذاری نابهنگام . این مشکل در زنان زیر ۴۰ سالی رخ می دهد که تخمدان های آنها به طور نرمال عمل نمی کند. چرخه قاعدگی مثل یائسگی ، متوقف می شود. این اتفاق می تواند در بیمارانی رخ دهد که با شیمی درمانی و پرتودرمانی ، تحت درمان سرطان قرار گرفته اند یا در شجره خانوادگی آنها نقص تخمک گذاری نابهنگام یا یک ناهنجاری کروموزومی خاص وجود دارد. در صورت وقوع چنین مواردی به پزشک مراجعه کنید.
دیگر علل اختلال قاعدگی شامل موارد زیر می باشد:
- سرطان رحم یا سرطان گردن رحم
- داروهایی از قبیل استروئیدها یا داروهای ضد انعقاد ( ذقیق کننده های خون )
- مشکلات پزشکی از قبیل ناهنجاری های خونریزی ، غده تیروئید کم کار یا پرکار یا ناهنجاری های غده هیپوفیز که بر روی تعادل هورمونی اثر می گذارد.
- مشکلات مرتبط با بارداری ، از قبیل سقط جنین یا بارداری اکتوپیک که در آن ، تخم بارور در خارج از رحم مثلاً در لوله های فالوپ ، رشد می کند.
اختلالات قاعدگی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر جنبه ای از سیکل قاعدگی تغییر کرده باشد ، شما باید زمان شروع و خاتمه قاعدگی خود ، شامل مقدار جریان ، وجود لخته های خون یا عدم وجود لخته های خون در آن را ثبت کنید. علائم دیگر از قبیل خونریزی بین دوره های قاعدگی و گرفتگی های عضلانی و درد تجربه شده را نیز پیگیری و ثبت کنید.
پزشک در خصوص سیکل قاعدگی و سابقه پزشکی ، از شما سوالاتی را می پرسد. او آزمایشات فیزیکی از قبیل آزمایش لگن و گاهی اوقات تست پاپ اسمیر را انجام می دهد. تست های دیگر توصیه شده توسط پزشک ، شامل موارد زیر می باشد:
- تست خون برای بررسی آنمی یا دیگر ناهنجاری های پزشکی
- کشت واژن برای بررسی عفونت
- تست سونوگرافی لگن برای بررسی فیبروئید رحم ، پولیپ ها یا کیست تخمدان
- بیوپسی اندومتریال که در آن یک نمونه از بافت از پوشش داخلی رحم برای تشخیص اندومتریوز ، بهم ریختگی هورمون یا سلول های سرطانی ، برداشته می شود. اندومتریوز و مشکلات دیگر نیز با استفاده از پروسیجری به نام لاپاروسکوپی تشخیص داده می شود که در آن پزشک یک برش ریز را در شکم ایجاد کرده و سپس یک لوله نازک مجهز به منبع نور را برای مشاهده رحم و تخمدان ها از آن عبور می دهد.
- هیستروسکوپی : این پروسیجر می تواند وجود فیبروزها ، پولیپ ها یا دیگر عوامل خونریزی را کشف کند. البته این روش برای تشخیص سرطان دقیق عمل نمی کند و نمی تواند جایگزین پروسیجرهای تهاجمی تری مثل کورتاژ و بیوپسی اندومتریال شود. این رویکرد را می توان در مطب یا اتاق عمل انجام داد و نیازی به ایجاد برش ندارد. در این پروسه از یک لوله انعطاف پذیر یا ریجید به نام هیستروسکوپ استفاده می شود. پزشک این لوله را به داخل واژن وارد می کند تا از این طریق به رحم دسترسی داشته باشد. یک دوربین کوچک و یک منبع نوری در این لوله ها وجود دارد که به دکتر اجازه می دهد دید بهتری داشته باشد تا بتواند علت بروز اختلالات قاعدگی را تشخیص دهد. رحم از سالین یا کربن دی اکسید پر می شود تا حفره بزرگ شده و دید بهتری را در اختیار قرار دهد. این امر می تواند منجر به درد شود. هیسترکتومی غیر تهاجمی است ، اما برای بسیاری از بانوان دردناک است. بهره گرفتن از بی حسی موضعی مثل لیدوکائین به کاهش درد در طول پروسیجر کمک می کنند. عوارض دیگر شامل جذب بیش از حد مایع ، عفونت و سوراخ شدن زهدان می شود.
- کورتاژ تشخیصی : یکی دیگر از روش های تشخیص اختلالات قاعدگی ، کورتاژ است که پروسیجری تهاجمی تر می باشد. این امر معمولا به صورت سرپایی انجام می شود تا بانوان گرامی بتوانند همان روز به خانه باز گردند. اما در موراد نادری نیاز به بیهوشی عمومی می باشد و ممکن است در اتاق عمل صورت پذیرد تا از وقوع عوارض جدی جلوگیری شود و بتوان آن ها را سریعا درمان کرد. زمانی که احتمال وجود پولیپ باشد ، هیسترکتومی نیز همزمان با کورتاژ انجام می شود. در این رویکرد گردنه رحم باز می شود و جراح داخل آستر زهدان و گردنه رحم را می تراشد.
- لاپاروسکوپی : یک عمل جراحی تهاجمی است که برای تشخیص و درمان اندومتری ، یکی از عوامل شایع اختلالات قاعدگی به کار گرفته می شود. این روند نیز سرپایی است و شخص همان روز مرخص می شود ؛ اما به بیهوشی عمومی نیاز است. در این پروسیجر یک برش کوچک در شکم ایجاد می شود و سپس به منظور باد کردن این عضو ، گاز به داخل آن وارد می شود. سپس یک لاپاراسکوپ (لوله کوچکی که متشکل از دوربین و چراق قوه جراحی است) به کار گرفته می شود. پزشک با استفاده از این لاپاراسکوپ رحم ، تخمدان ها ، لوله های فالوپ و صفاق را می بیند.
- سونوگرافی و سونوهیستوگرافی : تکنیک های تصویربرداری معمولا برای کشف مشکلاتی که منجر به اختلالات قاعدگی می شوند به کار گرفته می شود. این رویکرد به تشخیص فیبروئید رحم ، پولیپ ها یا کیست تخمدان کمک بسزایی می کند. این پروسه بدون درد است و روش استاندارد تصویربرداری برای بررسی رحم و تخمدان ها است. در سونوهیستوگرافی واژینال ؛ از سونوگرافی استفاده می شود و سپس یک پروب که داخل واژن قرار می گیرد. گاهی اوقات سالین به داخل زهدان تزریق می شود تا تصویربرداری را بهبود بخشد.
اختلالات قاعدگی چگونه درمان می شود؟
درمان اختلال قاعدگی به علت پایه آن وابسته است.
- تنظیم چرخه قاعدگی : هورمون هایی از قبیل استروژن یا پروژسترون برای کمک به کنترل خونریزی شدید ، تجویز می شود.
- کنترل درد : درد ملایم یا گرفتگی ها با مصرف داروهای مسکن از قبیل ایبوپروفن و استامینوفن ، قابل کنترل است. آسپرین برای این موقعیت توصیه نمی شود چون خونریزی را تشدید می کند. گرفتن حمام یا دوش آب گرم و استفاده از کیسه آب گرم نیز می تواند به رفع و بهبود گرفتگی ها کمک کند.
- فیبروئیدهای رحم : فیبروئیدهای رحم به روش جراحی ، قابل درمان هستند. در ابتدا ، بیشتر فیبروئیدهایی که باعث بروز علائم ملایم و خفیف می شوند ، با داروهای مسکن ، قابل درمان هستند. اگر شما خونریزی شدید را تجربه کنید ، مکمل آهن می تواند در پیشگیری و درمان آنمی مفید واقع شود. دوز پایین قرص های ضد بارداری یا تزریق پروژسترون نیز می تواند در کنترل خونریزی سنگین که باعث بروز فیبروئید شده است ، موثر واقع شود. داروهایی از قبیل آگونیست های هورمون تولید کننده گنادوتروپین برای کوچک کردن اندازه فیبروئید و کنترل خونریزی سنگین ، مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها ، تولید استروژن توسط بدن را کاهش داده و قاعدگی را برای مدتی متوقف می کنند. اگر فیبروئید به دارو واکنش نشان ندهد ، انواع گزینه های جراحی برای برداشتن آنها یا کوچک کردن اندازه و رفع علائم شان ، وجود دارد. میومکتومی ، فرایند ساده برداشتن فیبروئید می باشد. در موارد حاد که در آن ، فیبروم بزرگ است و باعث خونریزی سنگین یا درد شدید می شود ، هیسترکتومی الزامی می باشد. در طول هیسترکتومی ، فیبروم به همراه رحم برداشته می شود.
- اندومتریوز : هر چند درمانی برای اندومتریوز وجود ندارد ولی داروهای مسکن می تواند به کاهش یافتن درد ، کمک کند. درمان های هورمونی ، از قبیل قرص های ضد بارداری نیز می تواند به پیشگیری از رشد بیش از حد بافت رحم و کاهش مقدار خون از دست رفته در هر پریود ، کمک کند.
چگونه می توان اختلالات قاعدگی را کاهش داد؟
توصیه های کاهش اختلال قاعدگی شامل موارد زیر می باشد:
- تلاش برای حفظ یک سبک زندگی سالم از طریق ورزش کردن و خوردن غذاهای مغذی. اگر باید وزن تان را کم کنید ، به جای رژیم گرفتن ، مصرف کالری تان را کاهش دهید.
- به اندازه کافی استراحت کنید.
- تکنیک های کاهش استرس را تمرین کرده و سعی کنید ریلکس باشید.
- اگر ورزشکار هستید ، برنامه های سنگین ورزشی را به برنامه های سبک تر تغییر دهید. ورزش های شدید می تواند باعث بروز اختلالات و بی نظمی های قاعدگی شود.
- طبق دستور پزشک از قرص های ضد بارداری یا سایر روش های جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
- برای پیشگیری از ابتلا به سندروم شوک توکسیک و جلوگیری از عفونت ، هر ۴ الی ۶ ساعت یک بار ، نوار بهداشتی تان را تعویض کنید.
- در جلسات چک آپ منظم شرکت کنید.
