ناباروری زمانی رخ می دهد که یکی از زوجین بعد از داشتن رابطه های جنسی مکرر موفق به باردار شدن نشود. این بدان معناست که یکی از زوجین ، نمی تواند در فرایند باردار شدن ، نقش موثری را ایفا نماید یا اینکه زن به طور کامل دارای قدرت باروری نمی باشد. این عدم داشتن قابلیت باروری زمانی به مرحله یقین می رسد که بعد از ۱۲ ماه رابطه جنسی مکرر بدون استفاده از قرص های ضد باردرای ، زن نتواند آبستن شود. در این مقاله راز جراحی به شرح کامل ناباروری ، علل و درمان آن در زنان و مردان پرداخته است. در ادامه با ما همراه باشید.
انواع ناباروری
ناباروری می تواند دو نوع مختلف داشته باشد که اولیه و ثانویه نامیده می شود.
ناباروری اولیه هنگامی رخ می دهد که بارداری بعد از یکسال تلاش بدون هیچ راه جلوگیری رخ نمی دهد.
ناباروری ثانویه هنگامی رخ می دهد که در گذشته یک یا دو بارداری رخ داده اما دیگر روی نمی دهد.
علل ناباروری در مردان
در زیر ، علل رایج ناباروری در مردان ذکر شده است:
- منی و اسپرم
منی مایع شیر مانندی است که آلت تناسلی مرد ، در طول ارگاسم آزاد می کند. منی از یک بخش مایع و اسپرم ، تشکیل شده است. مایع از غده پروستات ، کیسه منی یا دیگر غدد جنسی منشاء می گیرد.
اسپرم در بیضه تولید می شود. وقتی مرد به انزال می رسد و منی از طریق آلت تناسلی آزاد می شود ، مایع منی به انتقال اسپرم به سمت تخم کمک می کند.
مشکلات زیر ممکن است در طول این فرایند اتفاق بیافتد:
- تعداد کم اسپرم
برخی مردان تعداد کمی اسپرم را در طول انزال تولید می کنند. تعداد اسپرم کمتر از ۱۵ میلیون عدد ، کم به شمار می آید. حدود یک سوم زوجین ، در اثر تعداد کم اسپرم ، با مشکل باروری روبرو می شوند.
- کم تحرک بودن اسپرم
در این موقعیت ، اسپرم نمی تواند دارای قابلیت حرکت کافی برای رساندن خود به سلول تخم باشد.
- اسپرم غیرعادی
گاهی اسپرم دارای شکل غیر عادی بوده و همین امر ، حرکت آن و بارور نمودن سلول تخم را دشوار می نماید.
اگر اسپرم دارای شکل مناسبی نباشد ، یا نتواند با سرعت سفر کرده و خود را به تخم برساند ، باروری با مشکل روبرو خواهد شد.
ناباروری در مردان می تواند بنا به دلایل دیگر نیز اتفاق بیافتد:
- یک مشکل پزشکی از قبیل عفونت بیضه ، سرطان یا جراحی
- بیضه های بسیار گرم که علل مربوط به آن ، شامل بیضه نزول نیافته ، واریکوسل ، رگ های واریسی شده در کیسه بیضه ، استفاده از سونا یا حمام آب داغ و کار کردن در محیط های گرم می باشد.
- ناهنجاری های انزال که در آن ، مجاری انزال ، مسدود می شوند و منی به داخل مثانه ترشح می شود.
- بهم ریختگی هورمونی برای مثال هیپوگونادیسم که می تواند به کمبود تستسترون منجر شود.
علل دیگر شامل فاکتورهای ژنتیکی ، هیپوسپادیاس ، فیبروز سیستیک ، پرتو درمانی و برخی بیماری ها از قبیل آنمی ، سندروم کوشینگ ، دیابت و بیماری تیروئید می باشد.
برخی داروها نیز خطر بروز مشکلات ناباروری در مردان را افزایش می دهد. این داروها شامل موارد زیر می باشند:
- سولفاسالازین که یک داروی ضد التهاب بوده و تا حد زیاد تعداد اسپرم مرد را کاهش می دهد.
- استروئیدهای آنابولیک که در میان بدنسازان و ورزشکاران ، مصرف آن رایج بوده و مصرف دراز مدت آن می تواند تعداد و قدرت حرکت اسپرم را کاهش دهد.
- شیمی درمانی که به میزان قابل ملاحظه ای تعداد اسپرم را کاهش می دهد.
- مواد مخدر از قبلی ماریجوآنا و کوکائین که باعث کاهش تعداد اسپرم تولید شده می شود.
بررخی فاکتورهای تاثیر گذار دیگر عبارتند از:
- سن
- مصرف بیش از حد الکل
- چاقی و اضافه وزن
- استرس های روحی
علل ناباروری در زنان چیست ؟
ناباروری در زنان می تواند دارای دامنه وسیعی از علل باشد:
فاکتورهای خطری که احتمال ناباروری در زنان را افزایش می دهد ، شامل موارد زیر است :
- از ۳۲ سالگی به بعد توانایی برای باروری کاهش می یابد.
- استعمال سیگار تا حد زیادی ناباروری در زنان و مردان را افزایش داده و در طول باروری نیز می تواند باعث سقط جنین شود.
- مصرف الکل در هر کمیتی می تواند باعث کاهش احتمال باروری شود.
- چاقی
- ناهنجاری در رفتارهای خوردن که به بروز کاهش وزن شدید منجر شده و بر روی باروری اثر می گذارد.
- رژیم غذایی :عدم مصرف اسید فولیک ، آهن ، روی و ویتامین B12 می تواند بر روی ناباروری اثر بگذارد. زنان در معرض خطر ، زنانی هستند که رژیم غذایی گیاهخواری دارند. زنان در خصوص مصرف مکمل ها نیز باید با پزشک خود مشورت کنند.
- ورزش بسیار کم یا بسیار زیاد نیز می تواند باعث بروز مشکلاتی در باروری شود.
- عفونت های انتقال یافته از روابط جنسی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مثل آفت کش ها ، فلزاتی از قبیل سرب
- استرس روحی
- مشکلات پزشکی مرتبط با ناباروری در زنان ، شامل موارد زیر می باشد:
- ناهنجاری های تخمک گذاری که رایج ترین علت ناباروری در زنان می باشد.
- مشکلات مرتبط با لوله های فالوپ یا رحم که از حرکت تخم از تخمدان به رحم جلوگیری می کند.
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل آسپرین یا ایبوپروفن که مصرف دراز مدت آنها می تواند باروری را دشوار کند.
- پرتو درمانی که در صورت اجرا در نزدیکی اندام های تولید مثل می تواند باعث افزایش مشکلات باروری شود.
- مواد مخدر
- کلسترول
درمان ناباروری
درمان ناباروری به فاکتورهای متعددی از قبیل سنی که زوجین برای بچه دار شدن انتخاب می کنند ، مدت زمان طول کشیدن دوره ناباروری ، ترجیحات فردی و وضعیت سلامت عمومی زوجین ، وابسته است.
تعداد دفعات رابطه جنسی
به زوجین توصیه می شود در دوره تخمک گذاری ، وارد رابطه جنسی شوند. اسپرم می تواند به مدت ۵ روز در داخل بدن زن ، زنده بماند ، در حالیکه تخم تنها یک روز بعد از تخمک گذاری ، دارای قابلیت باروری می باشد.
از لحاظ نظری ، این احتمال وجود دارد که بارداری در یکی از این شش روز قبل از تخمک گذاری و در طول آن ، اتفاق بیافتد.
درمان ناباروری در مردان
درمان به علت پایه ناباروری وابسته است:
- نقص عملکرد نعوظ یا انزال زودرس: داروها ، دستاوردهای رفتاری یا هر دو می تواند به بهبود باروری کمک کند.
- واریکوسل : برداشت رگ های واریسی کیسه بیضه با روش جراحی می تواند مفید واقع شود.
- انسداد مجرای انزال : اسپرم می تواند مستقیماً از بیضه استخراج شده و با روش آزمایشگاهی در تخم تزریق شود.
- انزال برگشتی : اسپرم را می توان مستقیماً از مثانه گرفته و در شرایط آزمایشگاه در تخم تزریق نمود.
- جراحی انسداد اپیدیدیم : یک اپیدیدیم مسدود شده با روش جراحی قابل درمان می باشد. اپیدیدیم ، ساختاری شبیه به سیم پیچ در بیضه می باشد که به ذخیره سازی و انتقال اسپرم کمک می کند. اگر اپیدیدیم مسدود شود ، انزال به خوبی اتفاق نخواهد افتاد.
درمان ناباروری در زنان
گاهی دارو برای تنظیم تخمک گذاری تجویز می شود. برخی از این داروها عبارتند از :
- کلومیفن
- متفورمین
- گنادوتروپین یائسگی یا hMG
- هورمون تحریک کننده فولیکول
- گنادوتروپین مزمن انسانی
- آنالوگ های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین
- بروموکریپتین
کاهش دادن خطر بارداری های چندگانه
داروهای باروری تزریقی گاهی اوقات می تواند باعث چندقلو زایی شود. احتمال بروز چنین خطری با مصرف داروهای خوراکی ، کاهش می یابد.
نظارت دقیق در طول درمان و بارداری می تواند به کاهش این خطر کمک کند. هر قدر تعداد جنین بیشتر باشد ، خطر زایمان زودرس نیز افزایش خواهد یافت.
روندهای جراحی برای درمان ناباروری درزنان
اگر لوله های فالوپ مسدود شده یا دچار اسکار شده باشند ، درمان به روش جراحی ، حرکت تخم و عبور از این مسیر را آسان تر می نماید.
اندومترویوز نیز از طریق جراحی لاپاروسکوپیک قابل درمان می باشد. یک برش کوچک در شکم ایجاد می شود و یک میکروسکوپ انعطاف پذیر و نازک مجهز به منبع نور به نام لاپاروسکوپ از طریق آن وارد بدن می شود. جراح می تواند بافت اسکار را برداشته به باردار شدن کمک کند.
بارداری کمکی
روش های زیر در حال حاضر برای کمک به باردار شدن موجود می باشند:
IUI : در زمان تخمک گذاری یک کاتتر ریز از طریق دهانه رحم وارد رحم شده و نمونه اسپرم را مستقیماً در رحم قرار می دهد. در این فرایند بهترین نمونه های اسپرم انتخاب می شوند. دوز اندکی از هورمون های تحریک کننده تخمدان به زن داده می شود.
IUI رایج ترین روش در زمان کم بودن تعداد اسپرم های تولید شده توسط مرد ، کم تحرکی اسپرم ها و یا نامعلوم بودن علت ناباروری ، می باشد. این روش می تواند در صورت نقص شدید نعوظ در مردان نیز ، بسیار موثر واقع شود.
IVF یا لقاح مصنوعی : اسپرم به همراه تخم بارور نشده ، در یک ظرف کشت آزمایشگاهی قرار داده شده و باروری در آن اتفاق می افتد. رویان به رحم زن انتقال داده شده و بارداری آغاز می شود. گاهی اوقات رویان برای بارداری های بعدی فریز شده و نگهداری می شود.
ICSI : در این روش درمان ناباروری ، یک اسپرم برای دستیابی به باروری در طول پروسیجر IVF به تخم تزریق می شود. احتمال باروری به میزان قابل توجهی در مردانی که غلظت اسپرم آنها کم است ، با این روش ، بهبود پیدا می کند.
اهدای اسپرم یا تخم : در صورت لزوم ، اسپرم یا تخم را می توان از یک اهدا کننده دریافت نمود. درمان باروری با تخم دهنده معمولاً در طول لقاح مصنوعی انجام می شود.
داروهایی که در درمان ناباروری بکار می رود؟
کلومیفن :این دارو دارویی خوراکی است و قادر به تحریک تخمک گذاری می باشد.غده هیپوفیز را برای ترشح هورمون LH و FSH تحریک می کند.
پیشگیری از ناباروری
مردان و زنان می توانند گامهای زیر را برای پیشگیری از ناباروری انجام دهند
استفاده از یک رژیم غذایی منظم و تنظیم وزن متناسب
سیگار نکشیدواز مصرف داروها ونوشیدنی ها به میزان بسیار زیاد خودداری کنید.
فعالیت های ورزشی را انجام دهید ولی از انجام بی رویه آن خودداری کنید.
قرار نگرفتن در معرض سموم
دریافت کافئین را محدود کنید: در صورتی که تصمیم به باردار شدن گرفته اید باید میزان کافئینی که روزانه دریافت می کنید را بسیار محدود کنید و یا قطع کنید.
محدودیت و کاهش مصرف داروها:
مصرف دارو به طور سر خود و یا با تجویز پزشک می تواند باعث بروز اختلال در این فرآیند شود و حتی خود باعث ناباروری در افراد باشد بهتر است که مصرف داروها را کاهش داده و یا با مشورت پزشک در صورتی که نیازی به مصرف آنها وجود ندارد مصرف داروهای مصرفی را قطع کنید.
تشخیص ناباروری
اگر بعد از ۱۲ ماه تلاش برای باردار شدن ، حاملگی اتفاق نیافتاد ، باید به پزشک مراجعه کنید.
زنان بالای ۳۵ سال باید زودتر به پزشک مراجعه کنند چون تست باروری ، یک فرایند زمان بر بوده و باروری زن بعد از ۳۰ سالگی ، شروع به افت می کند.
پزشک توصیه هایی را ارائه نموده و ارزیابی های اولیه ای را انجام می دهد.
او در خصوص عادات رابطه جنسی زوجین سوال کرده و در این خصوص توصیه هایی را ارائه می نماید. تست ها و آزمایشاتی برای مشخص شدن علت ناباروری انجام می شود.
چگونگی تشخیص ناباروری در زنان
هنگامی که افراد برای بررسی و شناسایی نشانه ها و علائم ناباروری از اندازه گیری دمای بدن و بررسی موکوس دهانه رحم شروع می کند علاوه بر این گزینه ها موارد زیر نیز بررسی خواهند شد.
آزمایش لگن:در این تست لگنی پزشک آزمایش پاپ اسمیر را با چک کردن هرگونه ایرادات ساختاری که می تواند نشانه های بر بروز بیماری باشد را مورد بررسی قرار خواهد داد.
آزمایش خون:یک آزمایش خون برای چک کردن هورمون ها انجام می شود که شامل هورمون های تیروئید نیز می باشد.
سونوگرافی ترانس واژینال:دکتر پروب سونوگرافی را از طریق واژن به درون رحم می فرستد برای اینکه وجود هرگونه مشکلی را در دستگاه تولیدمثل بررسی کند.
هیستروسکوپی پزشک یک لوله نازک را درون واژن قرار می دهد و رحم را مورد آزمایش قرار خواهد داد.
هیستروسالپنگوگرافی این تست را برای بررسی مسدود بودن لوله های فالوپ انجام می دهد.
لاپاراسکوپی: از طریق لاپاراسکوپی لگن پزشکان می توانند مشکلاتی مانند اندومترویزیس فیبروم و زخم های بافت را تشخیص داد و مشاهده کنند.
چگونگی تشخیص ناباروری در مردان
این تست ها می توانند منجر به شناسایی عامل ناباروری در مردان منجر شوند:
آزمایش اسپرم: این تست برای بررسی و چک کردن مشکلاتی که ممکن است در مورد اسپرم ها وجود داشته باشد انجام می پذیرد از بیوپسی سوزن برای خارج کردن اسپرم و انجام ازمایش بر روی ان استفاده می شود.
تست خون: تست خون، میزان تستسترون،تیروئید و سطح هورمون ها را بررسی می کند. تست ها خون ژنتیکی برای چک کردن غیرطبیعی بودن کروموزوم ها انجام می شود.
تست ناباروری برای مردان
پزشک در خصوص سابقه پزشکی مرد و عادات رابطه جنسی او سوالاتی را پرسیده و آزمایشات فیزیکی را انجام می دهد. بیضه ها از نظر وجود برآمدگی یا بدشکلی ، مورد بررسی قرار گرفته و شکل و ساختار آلت تناسلی نیز از نظر ناهنجاری های احتمالی مورد آزمایش واقع می شود.
تجزیه و تحلیل منی : نمونه منی برای تست غلظت اسپرم ، حرکت ، رنگ ، کیفیت ، عفونت و وجود احتمالی خون مورد آزمایش قرار می گیرد.
تست خون : آزمایش خون برای تعیین سطح تستسترون و هورمون های دیگر ، انجام می شود.
سونوگرافی : با این تست ، مشکلاتی از قبیل انسداد مجرای انزال بررسی می شود.
تست کلامیدیا : کلامیدیا می تواند بر روی باروری اثر بگذارد ولی آنتی بیوتیک ، قادر به درمان آن است.
تست های ناباروری برای زنان
زن ، تحت آزمایش فیزیکی کامل قرار می گیرد و پزشک درباره سابقه پزشکی او ، داروها ، چرخه قائدگی و عادات رابطه جنسی سوال می پرسد.
زن همچنین تحت آزمایش ژنیکولوژی و برخی تست های دیگر قرار می گیرد:
تست خون : برای ارزیابی سطح هورمون و وجود تخمک گذاری در زن
هیسترویالپینکوگرافی : مایع در رحم زن تزریق می شود و اشعه X برای تعیین حرکت صحیح مایع در لوله های فالوپ ، مورد استفاده قرار می گیرد. اگر انسداد وجود داشته باشد ، جراحی الزامی خواهد بود.
لاپاروسکوپی : یک لوله نازک و انعطاف پذیر مجهز به یک دوربین ، در شکم و لگن وارد می شود و پزشک می تواند لوله های فالوپ ، رحم و تخمدان ها را مشاهده کند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
بعد از اینکه با تلاش های مکرر نتوانستید موفق به بارداری شوید باید به پزشک مراجعه کنید. برای پیدا کردن یک پزشک خوب باید در اینترنت جست و جو کنید یا از دوستان و آشنایان خود در مورد ان تحقیق کنید سپس به او مراجعه کنید و در مورد مشکلی که برایتان پیش امده است و سوابق بیماری ها و داروهایی که مصرف می کنید را برای پزشک توضیح دهید.
خانم ها برای بررسی مشکلات خود می بایست به یک پزشک زنان و زایمان مراجعه کنند و مردان نیز برای بررسی و پیدا کردن یک راه درمانی باید به ارولوژیست مراجعه کنند تا تمامی عوامل مورد تست قرار بگیرند.
چه هنگامی بعد از تلاش برای بارداری و موفق نشدن باید به پزشک مراجعه کرد:
زنان زیر سن ۳۵ سالگی که موفق به بارداری نمی شوند یک سال بعد از تلاش برای بارداری و عدم موفقیت می بایست برای انجام آزمایشات و بررسی علل این عارضه مراجعه کرد.در صورتی که ۳۵ سال یا بالاتر از ۳۵ سال هستید بعد از ۶ ماه تلاش و عدم موفقیت در بارداری می بایست به پزشک مراجعه کنید.زیرا شانس بارداری با بالاتر رفتن سن در زنان پایین می آید. زنانی که سیکل قاعدگی نامنظمی دارند و یا دچار پریود های دردناک هستند می بایست تحت نظر پزشک باشند.
سابقه ابتلا به اندومتریوزیس یا سقط جنین مکرر و تحت درمان سرطان قرار داشتند از جمله مواردی می باشد که ممکن است باعث ناباروری شود.
مردان نیز در صورتی که تورم کیسه بیضه داشته باشند، پایین بودن تعداد اسپرم ها و وجود مشکلات در اسپرم و بیضه ها در گذشته داشته اند می توانند کاندیدای انجام این جراحی باشند.
ریسک فاکتورهای موثر بر ناباروری
فاکتورهای زیادی می تواند بر روی ناباروری تاثیر بگذارد.
این مساله می تواند شامل عوامل زیر شود:
سن: با بالاتر رفتن سن امکان بروز نباباروری نیز بیشتر خواهد شد.
وزن: چاقی و اضافه وزن و یا داشتن BMI بالاتر از ۳۰ یا بیشتر می تواند ناباروری را کاهش دهد.در زن کاهش وزن یا پایین تربودن وزن از حد طبیعی می تواند بر روی ناباروری تاثیر بگذارد.
سیگار کشیدن سیگار کشیدن می تواند بر شانس بارداری و پایین آوردن میزان منی شود.
نوشیدن الکل:
نوشیدن بیش از حد الکل می تواند بر کیفیت اسپرم ها تاثیر بگذارد.
فاکتورهای محیط زیست
استرس:استرس می تواند بر روی رابطه با پارتنر تاثیرگذار باشد همچنین داشتن استرس باعث تولید کم اسپرم و بارداری شود.
سخن آخر
تشخیص ناباروری و وجود ان در مردان یا زنان به این معنی نمی باشد که دیگر قادر به باردار شدن نمی باشید بلکه ممکن است نیازمند امتحان کردن روش هایی برای بهبود بخشیدن روش های بارداری باشید.باید تحت نظر پزشک باشید و ممکن است نیاز به مصرف داروها یا بکارگیری روش های دیگر درمانی نظیر جراحی وجود داشته باشد ناامید نشوید و حتما در صورتی که تلاشهایتان برای بارداری بی نتیجه بود به پزشک خوب مراجعه کنید و آگاه باشید با توجه به پیشرفت های روز افزون علم حتما راهی برای بارداری وجود خواهد داشت و ناباروری تنها یک مشکل موقتی می باشد.
دانلود فایل : ناباروری – PDF