اختلال دو قطبی

بسیاری از ما شاید در دوره هایی از زندگی خود ، با نوسانات شدید در خلق و خو روبرو شده باشیم و برخی مواقع احساس سرخوشی شدید کرده و در برخی دوره ها ، دچار افسرگی شدید شده و به اصطلاح ، به شدت در لاک خود فرو رفته باشیم. شاید این تغییرات رفتاری و خلق و خویی در دوره هایی از زندگی مان ، آنچنان دچار نوسان شده اند که برای خودمان نیز نگران کننده بوده و به دنبال یافتن پاسخ چرایی آن هستیم. این رفتارها را می توان به مشکلی به نام اختلال دو قطبی ، نسبت داد. راز جراحی با ارائه اطلاعاتی کامل و جامع در خصوص اختلال دو قطبی ، شما را در این مسیر یافتن پاسخ های سوالاتی که در ذهن تان در این زمینه شکل گرفته است ، یاری خواهد کرد.

اختلال دو قطبی چیست؟

اختلال دو قطبی که با عنوان بیماری شیدایی نیز شناخته می شود ، نوعی اختلال در خلق و خو می باشد که در طول آن ، نوسانات شدیدی در رفتار ، تفکر و عملکرد فرد اتفاق می افتد. این بیماری به شکل دوره ای در طول زندگی فرد رخ می دهد و در برخی دوره ها که اغلب به مدت یک هفته طول می کشد ، فرد ، فاز افسردگی را تجربه کرده و احساس غم و اندوه شدید کرده و در فاز دیگر ، که فاز شیدایی نامیده می شود دچار هیجانات شدید می شود. در فاصله بین این دو دوره ، فرد زندگی سالمی را تجربه می کند. در برخی مواقع ، این دوره سلامت ، تا چندین سال ، طول می کشد. فراز و نشیب در رفتارهای انسان در موقعیت ها و تجربیات مختلف زندگی ، امری کاملاً طبیعی محسوب می شود. ولی زمانی که این نوسانات ، بسیار شدت پیدا می کند ، می توان آن را به اختلالات دو قطبی نسبت داد. این اختلالات در اواخر سن بلوغ و اوایل دوره جوانی نمایان می شود ولی در برخی موارد ، در سنین پایین تر نیز فرد را درگیر خود می نماید.

تشخیص صحیح پزشک در این شرایط بسیار حائز اهمیت است چون در برخی موارد این مشکل با استرس های دوره نوجوانی ، اشتباه گرفته می شود.

انواع اختلالات دو قطبی

به طور کلی ، دارای انواع زیر می باشد:

• اختلالات دو قطبی نوع ۱
• اختلالات دو قطبی نوع ۲
• سیکلوتایمی

اختلال دو قطبی نوع ۱ ، دوره ای است که فرد ، دوره شیدایی را در آن تجربه می کند. این دوره گاهی با افسردگی و گاهی بدون تجربه افسردگی اتفاق می افتد. در این دوره ، فرد اغلب علیرغم خواب کم ، در طول روز ، فعالیت های روزمره خود را بدون احساس خستگی ، انجام می دهد. رفتارهای فرد در این دوره ، از نظر شناختی و رفتاری ، دستخوش تعییرات قابل ملاحظه ای می شود.

علائم اختلال دو قطبی نوع ۱

• بروز رفتارهای توام با ریسک
• افکار پریشی
• کاهش تمرکز
• بالا رفتن سطح انرژی و تحریک پذیری
• بالا رفتن عزت نفس
• زیاد حرف زدن

سطح علائم تجربه شده در اختلالات دو قطبی نوع ۱ ، در مقایسه با رفتارهای مرتبط با باروحیه بودن افراد ، در سطح بسیار بالاتری بوده و در برخی موارد ، اختلالاتی را در زندگی روزمره ، کار و روابط ، بوجود می آورد.

در برخی موارد نیز فرد دچار تحریک پذیری شدید می شود و در برخی دوره ها ، فرد افسردگی شدید را تجربه کرده و بعد از یک دوره پر از انرژی ، وارد یک رکود شده و کم حرف ، غمگین و افسرده می شود.

در برخی شرایط ، فرد ممکن است در معرض خطر دست زدن به خودکشی قرار گیرد.

اختلال دو قطبی نوع ۲

شباهت های بین اختلالات دو قطبی نوع ۱ و ۲ ، بسیار زیاد است و تفاوت اصلی آنها را می توان به شدت ناراحتی نسبت داد که در اختلال دو قطبی نوع ۲ ، هیچگاه به درجه ای نمی رسد که بستری شدن در یک مرکز درمانی را به امری الزامی تبدیل نماید. در این نوع اختلال دو قطبی ، یک دوره افسردگی شدید که اغلب دو هفته به طول می انجامد ، اتفاق افتاده و در برخی موارد ، فرد یک دوره هیپومانیا یعنی شیدایی خفیف را تجربه می کند. در طول این دوره ، فرد تحریک پذیر می شود و احساس پر انرژی بودن و سرخوشی می نماید.

سیکلوتایمی

سیکلوتایمی به نوعی اختلال خلقی خفیف اطلاق می شود که علائم آن شبیه اختلالات دو قطبی نوع ۲ می باشد. دامنه نوسانات آن به گونه ای است که تا حد شیدایی اوج گرفته و تا حد افسردگی ، افت پیدا می کند. زمانی که این اختلالات تا دو سال در یک فرد بزرگسال ادامه داشته باشد ، می توان به این تشخیص دست پیدا کرد که فرد ، دچار سیکلوتایمی شده است.

شدت نوسانات در سیکلوتایمی ، در مقایسه با اختلالات دو قطبی نوع ۲ ، خفیف تر است. در این نوع اختلالات دو قطبی ، فرد اغلب بعد از چند هفته افسردگی خفیف ، یک دوره شیدایی خفیف چند روزه را تجربه می نماید.

علائم سیکلوتایمی

همانطور که در بالا اشاره شد ، سیکلوتایمی از دو دوره افسردگی و شیدایی ، تشکیل شده است. در دوره افسردگی ، علائمی از قبیل تحریک پذیری ، پرخاشگری ، بی خوابی یا خواب زیاد ، خستگی ، کاهش میل جنسی ، احساس گناه یا بی ارزش بودن ، فراموشی ، ناتوانی در تمرکز ، تجربه می شود .

در دوره شیدایی ، فرد علائمی از قبیل بالا رفتن عزیت نفس ، بهم ریختگی افکار ، عدم تمرکز ، بالارفتن سطح اضطراب ، بی قراری ، پر حرفی یا بیش فعالی را تجربه می کند.

سایکلینگ سریع

سایلکینگ سریع ، نوعی ناهنجاری دو قطبی محسوب نمی شود ، ولی از این عبارت برای شرح دوره ای از بیماری در افراد مبتلا به ناهنجاری های دو قطبی نوع ۱ و ۲ ، استفاده می شود. از این عبارت زمانی استفاده می شود که رویدادهای مربوط به خلق و خو ، چهار بار یا بیشتر در طول یک دوره یک ساله ، اتفاق بیافتد. زنان در مقایسه با مردان ، در برابر این نوع بیماری ، آسیب پذیر تر بوده و ممکن است در هر دوره ای از اختلال دو قطبی خود ، آن را تجربه کنند. این دوره با افسردگی همراه بوده و خطر درگیر شدن با افکار یا رفتارهای خودکشی در آن افزایش می یابد.

عوامل تاثیر گذار در ایجاد اختلالات دو قطبی

علل قطعی اختلالات دو قطبی هنوز مشخص نشده است ولی می توان آن را به عوامل ژنتیکی و مغز نسبت داد.

• علل ژنتیکی

برخی افراد ، با داشتن برخی مشخصه های ژنتیکی خاص ، در برابر اختلالات دو قطبی ، آسیب پذیر تر می شوند. البته ، ژن تنها عامل ایجاد اختلال نمی باشد هر چند احتمال بروز خطر در افرادی که والدین یا خواهر و برادر آنها به این مشکل دچار هستند ، افزایش می یابد. برخی افراد نیز علیرغم داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به اختلالات دو قطبی ، در سلامت کامل به سر می برند.

• علل مرتبط با مغز

ساختارهای مغزی در افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی در مقایسه با افرادی که به این اختلالات دچار نیستند ، تفاوت هایی دارد. تحقیقات انجام شده در زمینه تشخیص تفاوت در ساختار این دو گروه ، به یافتن روش های درمان بهتر ، کمک می کند.

فاکتورهای خطر اختلالات دو قطبی

اختلالات دوقطبی اغلب در اواخر بزرگسالی یا اوایل جوانی اتفاق می افتد. در موارد بسیار نادر ، برخی کودکان دچار این اختلالات می شوند. اختلالات دو قطبی می تواند جنبه وراثتی نیز داشته باشد.

زنان و مردان به یک اندازه در معرض خطر ابتلا قرار دارند. البته ، احتمال ورود زنان به دوره سایکلینگ سریع که در طول آن ، فرد چهار بار یا بیشتر با رویدادهای خلق و خویی مجزا در طول یک سال روبرو می شود ، در زنان ، بیشتر اتفاق می افتد. همچنین زنان در مقایسه با مردان مبتلا به ناهنجاری دو قطبی ، دوره های افسردگی طولانی تری را تجربه می کنند.

ناهنجاری دو قطبی معمولاً در سنین بالا در زنان اتفاق می افتد و بیشتر ، ناهنجاری دو قطبی نوع ۲ را تجربه می کنند که حتی می تواند تحت تاثیر تغییرات خلق و خوی فصلی نیز قرار گیرد.

ترکیب مشکلات روحی و پزشکی نیز در زنان در مقایسه با مردان ، بیشتر است. از میان این مشکلات پزشکی می توان به بیماری تیروئید ، میگرن  و ناهنجاری اضطراب ، اشاره کرد.

برخی از فاکتورهای خطر دخیل در بروز ناهنجاری دو قطبی ، شامل موارد زیر می باشد:

• ابتلا یکی از اعضای خانواده به ناهنجاری دو قطبی
• تجربه یک دوره پر استرس یا ضایعه شدید
• سوء مصرف مواد و الکل
• ابتلا به برخی بیماری ها

بسیاری افراد دچار به اختلالات دو قطبی ، در دوره های افسردگی یا شیدایی به سوء مصرف مواد و الکل روی می آورند. همچنین افسردگی های فصلی ، ناهنجاری های همزیستی اضطراب ، ناهنجاری استرس بعد از ضایعه نیز در این افراد اتفاق می افتد.

درمان ناهنجاری های دو قطبی

ناهنجاری دو قطبی ، قابل درمان است. این یک موقعیت دراز مدت است که به یک مراقبت مستمر نیاز دارد. افرادی که چهار بار یا بیشتر ، رویدادهای مربوط به خلق و خو را در طول یک سال تجربه می کنند ، یا افرادی که به مشکلات سوء مصرف مواد و الکل دچار هستند ، در واقع به شکل هایی از بیماری دچار هستند که درمان آنها ، دشوار تر می باشد.

درمان ها دارای تفاوت های عظیمی هستند. گاهی ترکیبی از مراقبت های پزشکی ، دارویی ، صحبت درمانی یا تاک تراپی ، تغییر سبک زندگی و پیشتیبانی از سوی دوستان و خانواده ، می تواند حس بهتری را در فرد ایجاد کند. ناهنجاری دو قطبی یا افسردگی شیدایی ، هیچ درمان شناخته شده ای ندارد. این یک مشکل سلامت مزمن است که باید در تمام عمر ، مدیریت شود. بسیاری افراد مبتلا به این مشکل ، زندگی های نرمالی را سپری کرده و صاحب کار و خانواده هستند.

داروها

دارو ، اصلی ترین درمان برای ناهنجاری دو قطبی می باشد. پزشک متناسب با شرایط هر فرد ، داروی مناسب را تجویز می کند. در برخی موارد ، ترکیبی از داروها مورد استفاده واقع می شود. در واقع ، پزشک با امتحان کردن داروهای مختلف ، دارویی را که بهترین تاثیر را در فرد بر جای می گذارد ، توصیه می کند. زمانی که پزشک این اقدام را انجام می دهد ، ادامه مصرف دارو و صحبت کردن با پزشک ، در صورت تصمیم گیری برای قطع مصرف ، الزامی می باشد.

زنان باردار و شیرده و اختلالات دو قطبی

بانوانی که در طول دوره بارداری یا شیر دهی به سر می برند و تحت درمان دارویی برای رفع ناهنجاری های دو قطبی قرار دارند ، باید در خصوص داروهایی که خطری را برای آنها به دنبال ندارد ، با پزشک خود گفتگو کنند.

روان درمانی یا صحبت درمانی نیز اغلب در این شرایط توصیه می شود.

درمان شوک الکتریکی (ECT) و درمان ناهنجاری دو قطبی

در این فرایند درمان ، دوز کوچکی از شوک الکتریکی برای تغییر در تعادل برخی مواد شیمیایی مخصوص در مغز ، استفاده می شود. البته ، این آخرین چاره درمان در زمان بی اثر بودن داروها محسوب می شود.

طب سوزنی و درمان ناهنجاری دو قطبی

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد طب سوزنی به عنوان یک درمان مکمل می تواند در رفع افسردگی ایجاد شده در اثر ناهنجاری دو قطبی ، موثر واقع شود.

مکمل ها برای درمان ناهنجاری دو قطبی

در برخی افراد ، مصرف برخی مکمل های ویتامین می تواند به رفع علائم ناهنجاری های دو قطبی کمک کند. البته ، در صورت عدم تنظیم دوز مصرف ، برخی عوارض جانبی ، اجتناب ناپذیر خواهد بود.

تغییر سبک زندگی و درمان ناهنجاری دو قطبی

برخی اقدامات از قبیل ورزش منظم ، دنبال کردن برنامه منظم در تغذیه و خواب ، درک نوسانات خلق و خو ، پشتیبانی شدن از سوی دوستان و نزدیکان ، مدیریت استرس ، یافتن عادات سالم ، اجتناب از مصرف الکل یا داروهای مفرح کننده ، می تواند در رفع علائم ناهنجاری های دو قطبی ، مفید واقع شود.