در دهه های اخیر پیشرفت های چشمگیری در حوزه های مختلف علمی از جمله حوزه پزشکی رخ داده است و علیرغم دست یابی به روش های بسیار در پیشگیری و درمان برخی انواع سرطان ، هنوز این کلمه ، برای ما رعب آور است. شاید علت اصلی این ترس و وحشت از این بیماری را بتوان به عدم داشتن آگاهی کافی درباره این بیماری نسبت داد به طوریکه اگر با آن آشنا شویم و بیاموزیم که چگون باید از بدنمان با روش های پیشگیری در برابر این بیماری مراقبت کنیم ، شاید نه تنها دیگر نسبت به آن ترس و وحشتی به دل مان راه پیدا نکند ، بلکه به جرات بتوانیم بگوییم که در صورت مواجهه با آن ، پیروز میدان بوده و قطعاً این بیماری را شکست خواهیم داد. راز جراحی در نظر دارد در مقاله حاضر خود ، شما را با سرطان معده آشنا کرده و در خصوص روش های پیشگیری و درمان آن ، اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
سرطان معده چیست؟
سرطان زمانی آغاز می شود که سلول هایی در بدن شروع به رشد بی رویه و خارج از کنترل نمایند. سلول ها تقریباً در هر بخشی از بدن می توانند باعث بروز سرطان شوند و پس ازآن این قدرت را دارند که به بخش های دیگر بدن ، شیوع پیدا کنند.
سرطان معده که سرطان گاستریک نیز نامیده می شود ، زمانی آغاز می شود که سلول ها در معده ف شروع به رشد خارج از کنترل ، نمایند.
نگاهی اجمالی به ساختار معده
برای درک بهتر سرطان معده ، آشنا شدن با ساختار نرمال و عملکرد معده ، ایده خوبی به نظر می رسد. معده ، اندامی کیسه مانند است که بخش مهم سیستم گوارشی محسوب می شود. بعد از اینکه غذا جویده و بلعیده می شود ، وارد مری می شود. مری لوله ای است که غذا را از طریق گلو و قفسه سینه به معده می رساند. مری به معده که درست در زیر دیافراگم قرار دارد ، متصل می شود. معده با ترشح شیره معده ، شروع به گوارش و هضم غذا می کند. غذا و شیره معده با یکدیگر مخلوط می شوند و سپس وارد بخش دیگر سیستم گوارش می شوند.
معده از ۵ بخش تشکیل شده است :
سه بخش اول ، معده پروکسیمال را تشکیل می دهند که بخش اول ، نزدیکترین قسمت به مری بوده ، بخش دوم ، در مجاورت قسمت متصل به نزریکتری بخش به مری قرار داشته و بخش اصلی معده که بدنه معده نامیده می شود ، بین بخش فوقانی و تحتانی قرار گرفته است.
برخی سلول ها در این بخش های معده ، اسید و پپسین ( یک آنزیم گوارشی ) را تولید می کنند که شیره معده را برای کمک به هضم غذا تولید می کند.
دو قسمت بعدی معده که معده دور نامیده می شوند ، شامل بخش تحتانی نزدیک به روده کوچک می باسد که غذا در آنجا با شیره معده ترکیب می شود. آخرین بخش معده ، بعنوان دریچه ای عمل می کند که خالی شدن محتوای معده و ورود ان به روده کوچک را کنترل می نماید.
سرطان در معده چگونه رشد می کند؟
ماهیت سرطان معده به گونه ای است که در طول چند سال به آرامی پیشرفت می کند. قبل از رشد سرطان واقعی ، تغییرات پیش سرطان ، اغلب در پوشش داخلی ( مخاط ) معده ، اتفاق می افتد. این تغییرات اولیه به ندرت باعث بروز علائم می شوند به همین دلیل ، اغلب ناشناخته باقی می مانند.
سرطان در بخش های مختلف معده شروع می شود و می تواند باعث بروز علائم مختلفی شده و پیامد های مختلفی را به همراه دارد. موقعیت سرطان ، می تواند گزینه های درمان را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع سرطان معده
- آدنوکارسینوماز
بیشتر سرطان های معده ( در حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد ) ، آدنوکارسینوماز هستند. ای سرطان ها از سلول های غده مانند در داخلی ترین پوشش معده ( موکوس ) رشد می کنند.
اگر به شما گفته شود که به سرطان معده مبتلا هستید ، در اکثر موارد از نوع آدنوکارسینوماز خواهد بود.
آدنوکارسینوماز در دو نوع اصلی وجود دارد:
- نوع وابسته به روده که پیش بینی آن اندکی بهتر می باشد و سلول های سرطان دارای تغییرات ژنی خاصی هستند که امکان درمان با داروهای هدف درمانی را فراهم می نماید.
- نوع پراکنده که با سرعت بیشتری پخش می شود و در مقایسه با نوع اول ، رواج کمتری داشته و درمان آن ، دشوار تر است.
- تومورهای گاسترواینتستینال استرومال (GISTs)
این تومورهای ناشناخته به صورت سلول هایی با شکل های بسیار اولیه در دیواره معده ، شروع به رشد می کنند. GISTs می تواند در هر بخشی از مجرای گوارشی رشد کند ولی معمولاً منشاء آن معده می باشد.
- تومورهای نورواندوکرین ( از جمله کارسینوئید ها )
تومورهای نورواندوکرین (NETs) در سلول های معده یا دیگر بخش های مجرای گوارشی شروع می شوند و از برخی جهات ، شبیه به سلول های عصبی و از جهات دیگر شبیه به سلول های هورمون ساز (اندوکرین ) عمل می کنند. بیشتر تومورهای NETs به آرامی رشد می کنند و به اندام های دیگر ، پخش نمی شوند ولی برخی از آنها از قدرت رشد و شیوع سریعی برخوردارند.
- لنفوم
این سرطان ها در سلول های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت ها ، آغاز می شوند. لنفوم ها اغلب در بخش های دیگر بدن آغاز می شوند ولی برخی از آنها ، قدرت رشد در دیواره معده را دارند. درمان و پیشگیری از این سرطان ها ، به نوع لنفوم و فاکتورهای دیگر وابسته است.
فاکتورهای خطر سرطان معده
یک فاکتور خطر ، چیزی است که احتمال ابتلا به بیماری از جمله سرطان را افزایش می دهد. سرطان های مختلف دارای فاکتورهای خطر متفاوتی می باشند. برخی فاکتورهای خطر ، مثل سیگار کشیدن ، قابل تغییر دادن می باشد. برخی فاکتورهای خطر دیگر ، مثل سن و سابقه فامیلی ، قابل تغییر نمی باشند.
ولی داشتن یک فاکتور خطر یا حتی چندین فاکتور خطر به این معنی نیست که شما به بیماری مبتلا خواهید شد. بسیاری افراد دارای یک یا چند فاکتور خطر ، هرگز دچار سرطان نمی شوند در حالیکه برخی افراد که به سرطان مبتلا می شوند ، اصلاً فاکتور خطری در آنها ، شناسایی نشده است.
دانشمندان چندین فاکتور خطر را شناسایی کرده اند که افراد را در معرض خطر ابتلای بیشتر ، قرار می دهد. برخی از این فاکتور های خطر قابل کنترل بوده و برخی دیگر ، خارج از کنترل می باشند.
- جنسیت
این سرطان در میان مردان در مقایسه با زنان ، شایع تر است.
- سن
سرطان معده می تواند در افراد جوان نیز اتفاق بیافتد ولی با بالاتر رفتن سن ، احتمال بروز خطر نیز افزایش می یابد. بیشتر افرادی که سرطان معده در آنها تشخیص داده شده است ، در دهه ششم ، هفتم یا هشتم زندگی خود بوده اند.
- موقعیت جغرافیایی
سرطان معده در آسیای شرق ، اروپای شرق و امریکای مرکزی و جنوبی ، شایع تر است. این بیماری در میان مردم شمال آمریکا و آفریقا از شیوع کمتری برخوردار است.
- چاق بودن
چاق بودن یا اضافه وزن داشتن ، با افزایش خطر بروز سرطان معده در ارتباط می باشد.
- رژیم غذایی
خطر سرطان معده در افرادی که رژیم غذایی آنها شامل مقادیر زیاد غذاهای حاوی نگهدارنده و شور می باشد ، بیشتر است. خوردن غذاهای فرآوری شده و گریل شده خطر بروز سرطان معده را افزایش می دهد.
خوردن مقدار اندک میوه ، خطر بروز سرطان را افزایش می دهد. از طرف دیگر ، خوردن مقدار زیاد میوه بخصوص مرکبات و سبزیجات خام ، خطر بروز سرطان معده را کاهش می دهد.
- مصرف الکل
مصرف الکل ، احتمالاً خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد افرادی که ۳ بار یا بیشتر در روز الکل مصرف می کنند ف بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
- استعمال دخانیات
سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان معده ، بخصوص سرطان های بخش فوقانی معده را افزایش می دهد. نرخ ابتلا به سرطان در افرادی سیگاری ، تقریباً دو برابر است.
- جراحی های قبلی معده
سرطان معده در افرادی که برای درمان یک بیماری غیر سرطانی ، بخشی از معده خود را برداشته اند ، احتمال بروز خطر را افزایش می دهد. علت این است که معده اسید کمتری را تولید می کند و باعث می شود که باکتری های مضر بیشتری در معده بوجود آیند. رفلاکس صفرا از روده کوچک به داخل معده بعد از جراحی می تواند باعث بالا تر رفتن سطح خطر شود. این سرطان ها معمولاً سال ها بعد از جراحی ، بوجود می آیند.
- گروه خونی A
نوع گروه خونی ، به مواد خاصی مربوط می شود که به طور نرمال در سطح گلبول قرمز خون و برخی انواع دیگر سلول ها وجود دارند. بنا به دلایلی نامعلوم ، افراد دارای گروه خونی A در معرض خطر ابتلا بیشتر به سرطان معده قرار دارند.
علت ابتلا به سرطان معده چیست؟
تصور می شود تغییرات متعددی بعنوان عوامل پیش سرطان ، می تواند در پوشش داخلی معده اتفاق بیافتد. در گاستریت آتروفیک ، سلول های غده ای نرمال معده بسیار کم بوده یا اصلاً وجود ندارند. همچنین درجه ای از التهاب نیز وجود دارد که در آن ، سلول های معده بوسیله سلول های سیستم ایمنی ، آسیب می بینند. گاستریت آتروفیک اغلب در اثر عفونت باکتریایی اتفاق می افتد. همچنین ممکن است واکنش های خود ایمن نیز باعث بروز آن شود که تحت آن ، سیستم ایمنی شخص ، سلول های پوشش معده را مورد حمله قرار می دهند.
تغییر در ژن در سلول های سرطان معده
تحقیقات اخیر سر نخ هایی را در خصوص چگونگی شکل گیری برخی شکل های سرطان معده به دست آورده است. نوعی باکتری به نام H pylori می تواند مواد را در برخی غذاها ، به ترکیبات شیمیایی تبدیل کند که باعث جهش در DNA سلول های پوشش معده می شود. این امر می تواند علت این موضوع را که چرا گوشت های دارای مواد نگهدارنده ، خطر ابتلا به سرطان معده را در افراد افزایش می دهد ، شرح دهد. از طرف دیگر ، برخی غذاها از قبیل میوه ، سبزیجات و غذاهای حاوی آنتی اکسیدان ها از قبیل ویتامین A و C می تواند موادی را که باعث آسیب زدن به DNA سلول ها می شود ، مسدود نماید.
پیشگیری از سرطان معده
هیچ روش قطعی برای پیشگیری از سرطان معده یا سرطان گاستریک وجود ندارد ، ولی چیزهایی وجود دارند که می توانید برای کاهش خطر ، انجام دهید.
- رژیم غذایی ، تغذیه ، وزن بدن ، فعالیت فیزیکی و مصرف الکل
چاق بودن ، خطر برخی انواع سرطان معده را افزایش می دهد و به همین دلیل برای کاهش خطر ، وزن خود را در سطح سالم نگه دارید.
انجام فعالیت های فیزیکی منظم نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش دهد. رژیم غذایی حاوی میوه ها و سبزیجات تازه ، خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می دهد. مرکبات از قبیل لیمو ، پرتقال ، گریپ فروت بسیار مفید است ولی دقت کنید که انگور و آب انگور نیز می تواند سطح برخی داروهای خاص مصرفی در خون را کاهش دهد.
مصرف الکل خطر سرطان معده را افزایش می دهد و اجتناب یا محدود کردن مصرف آن می تواند در کاهش خطر ابتلا ، مفید واقع شود.
- ترک مصرف سیگار
سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان در بخش فوقانی معده را افزایش می دهد. تنباکو ، خطر ابتلا به بسیاری دیگر از انواع سرطان را نیز افزایش می دهد. اگر سیگاری نیستید ، هرگز استعمال آن را آغاز نکنید.
- درمان عفونت Hpylori
هنوز معلوم نیست افرادی که پوشش معده آنها به طور مزمن ، با باکتری Hpylori عفونی شده است ولی علائمی در آنها مشاهده نمی شود ، باید با آنتی بیوتیک درمان شوند یا خیر. برخی مطالعات نیز نشان می دهد که مصرف انتی بیوتیک در افراد مبتلا به عفونت Hpylori ، تعداد آسیب های پیش سرطانی در معده را کاهش داده و خطر رشد سرطان را افزایش می دهد.
- مصرف آسپرین
استفاده از آسپرین و دیگر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی از قبیل ایبوپروفن یا ناپروکسن ، خطر سرطان معده را کاهش می دهد. این داروها ، می تواند خطر رشد پولیپ های روده بزرگ و سرطان روده بزرگ را کاهش دهد. ولی در عین حال می تواند باعث خونریزی های داخلی جدی و دیگر خطرات سلامت بالقوه در برخی افراد شود.
درمان سرطان معده
جراحی
جراحی اغلب در صورت قابل اجرا بودن ، بخشی از درمان سرطان معده محسوب می شود. اگر سرطان معده به بخش های دیگر بدن انتشار پیدا نکرده باشد ، جراحی به همراه سایردرمان ها بهترین شانس را برای امتحان کردن درمان سرطان ، ارائه می دهد.
جراحی به دو دلیل اصلی انجام می شود:
- جراحی برای برداشتن سرطان : جراحی را می توان با هدف برداشتن سرطان ، در پی برداشتن کل یا بخشی از معده انجام داد. بعلاوه ، گاهی گره های لنفاوی یا ساختارهای مجاور نیز بر حسب موقعیت و مرحله سرطان ، برداشته می شود. جراح تلاش می کند تا حد امکان معده را به شکل نرمال ، دست نخورده باقی گذارد. در برخی شرایط علاوه بر معده ، بعضی اندام های دیگر نیز باید برداشته شود.
- جراحی معده برای تسکین موقتی : اگر سرطان بیش از حد گسترش پیدا کرده باشد ، به طوری که برداشتن کل آن نیز بی نتیجه باشد ، جراحی را می توان با هدف کمک به جلوگیری از برزو خونریزی از تومور یا پیشگیری از مسدود شده معده به وسیله تومور ، انجام داد. این نوع جراحی ، می تواند به پیشگیری یا تسکین علائم کمک کند ولی نمی توان انتظار درمان سرطان را از آن داشت.
جراحی برای برداشتن سرطان
انواع مختلف روش های جراحی در تلاش برای برداشتن سرطان معده قابل اجرا می باشد. نوع عمل جراحی استفاده شده به بخش معده درگیر سرطان و دامنه پیشرفت آن به نواحی مجاور ، وابسته است.
قبل از جراحی ، با جراح خود در خصوص مقداری از معده که باید برداشته شود ، صحبت کنید. روش های جراحی برداشت سرطان معده شامل نمونه های زیر می باشد:
- برش آندوسکوپیک
- گاسترکتومی ساب توتال ( نسبی )
- گاسترکتومی توتال
- برداشتن گره لنفاوی
شیمی درمانی برای سرطان معده
در فرایند شیمی درمانی ، از داروهای ضد سرطان به صورت تزریق درون وریدی یا به صورت قرص خوراکی ، استفاده می شود. این داروها وارد جریان خون بدن می شود و به تمام نواحی بدن می رسد. این درمان برای سرطان هایی که از نقطه شروع ، به بخش های دیگر نیز پخش شده است ، مفید می باشد.
ایمونوتراپی برای درمان سرطان معده
در ایمونوتراپی از داروهایی برای کمک به سیستم ایمنی بیمار برای یافتن و تخریب سلول های سرطان به شکلی موثر تر استفاده می شود. بخش عمده مسئولیت سیستم ایمنی توانایی آن در جلوگیری از مورد حمله قرار دادن سلول های نرمال در بدن می باشد. به همین منظور پروتئین های چک پوینت در سلول های ایمن ، که به عنوان سوئیچ هایی برای خاموش یا روشن شدن هستند ، برای شروع یک واکنش ایمنی عمل می کند.
