سوء تغذیه

سوء تغذیه به موقعیتی اطلاق می شود که تحت آن رژیم غذایی فرد ، نتواند تامین مواد مغذی کافی برای بدن و تعادل برای دستیابی به سلامت بهینه را محقق نماید. سوء تغذیه زمانی رخ می دهد که فرد ، مقدار بیش از حد یا کمتر از حد مشخصی از مواد مغذی را دریافت کند. رنجوری در اثر نرسیدن مواد مغذی به بدن زمانی رخ می دهد که میزان غذای مصرفی فرد ، بسیار کم باشد. این افراد اغلب دچار کمبود ویتامین ها ، مواد معدنی و دیگر مواد الزامی که بدن برای عملکرد صحیح به آن ها نیاز دارد ، می شوند. این موقعیت باعث بروز مشکلات سلامت دراز مدت یا کوتاه مدت ، بهبود آهسته زخم ها و بیماری ، خطر عفونت بیشتر ، دشواری تمرکز در کار و تحصیل می شود.

علائم سوء تغذیه

برخی علائم و نشانگان این بیماری ، شامل موارد زیر می باشد:

• از بین رفتن اشتها یا علاقمندی به غذا و نوشیدنی
• احساس خستگی و حساس شدن
• ناتوانی در تمرکز
• احساس سرما
• خطر مریض شدن و طولانی شدن بهبود
• زمان طولانی بهبود زخم ها
• خطر بروز عوارض جانبی بعد از جراحی

در نهایت ، فرد مشکلاتی را در تنفس تجربه کرده و ممکن است دچار نقص عملکرد قلب شود.

سوء تغذیه در کودکان

سوء تغذیه در کودکان ممکن است باعث بروز مشکلاتی از قبیل موارد زیر شود:

• توقف رشد و کاهش وزن بدن
• خستگی و کمبود انرژی
• حساس شدن و دچار اضطراب شدن
• رشد عقلی و رفتاری آهسته ناشی از مشکلات در یادگیری

درمان سوء تغذیه ، دور از انتظار نمی باشد. البته ، در برخی موارد ، این بیماری می تواند تاثیرات دراز مدتی را بر جای گذارد.

علل سوء تغذیه

سوء تغذیه می تواند بنا به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد. این دلایل در ادامه مقاله راز جراحی ، به تفصیل شرح داده شده است:

۱ . دریافت غذای اندک

در برخی افراد ، این عارضه به دلیل در دسترس نبودن غذای کافی یا به دلیل دچار بودن به مشکلاتی در خوردن غذا و جذب مواد غذایی اتفاق می افتد. این مشکلات در نتیجه موقعیت های زیر حادث می شود:

• سرطان
• بیماری کبد
• مشکلاتی که باعث استفراغ شده و خوردن و بلعیدن را با مشکل روبرو می کند.

مشکلات دهانی از قبیل دندان های مصنوعی نیز می تواند در سوء تغذیه ، دخیل باشد.

۲ . مشکلات روحی و روانی

این بیماری می تواند افراد دارای مشکلات زیر را تحت تاثیر قرار دهد:

• افسردگی
• جنون
• شیزوفرنی

۳ . مشکلات حرکتی و اجتماعی 

برخی فاکتورهای مرتبط با مشکلات حرکتی و ناهنجاری های اجتماعی که می تواند بر روی عادات خوردن فرد تاثیر گذاشته و به طور بالقوه به بروز سوء تغذیه منجر شود ، شامل موارد زیر می باشد:

• ناتوانی در ترک منزل و رسیدن به فروشگاه و خرید مواد غذایی
• دچار بودن به مشکلات فیزیکی و ناتوانی در آماده کردن وعده غذایی
• تنها زندگی کردن که می تواند انگیزه فرد برای پخت و پز را تحت تاثیر قرار دهد.
• نداشتن پول کافی برای تهیه غذا

۴ . ناهنجاری های گوارشی

اگر بدن شما به شکل موثری مواد مغذی را جذب نکند ، حتی یک رژیم غذایی سالم نیز نمی تواند از بروز این بیماری جلوگیری کند. مثال هایی از مشکلات گوارشی که باعث بروز سوء تغذیه می شود ، شامل موارد زیر می باشد:

• بیماری کرون
• کولیت اولسراتیو
• بیماری سلیاک
• اسهال ، حالت تهوع یا هر دو

۵ . مصرف الکل

مصرف بیش از حد الکل می تواند منجر به التهاب معده یا آسیب دیدگی دراز مدت پانکراس شود. این مشکلات ، می تواند باعث بروز اختلالاتی در گوارش غذا ، جذب ویتامین و تولید هورمون های تنظیم کننده متابولیسم شود.

الکل ، حاوی کالری است ، بنابراین افراد بعد از نوشیدن آن ممکن است احساس گرسنگی نکنند. به این ترتیب ، فرد غذای کافی برای تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را دریافت نمی کند.

انواع سوء تغذیه

۱ . رنجوری در اثر نرسیدن خوراک کافی به بدن

کمبود مواد غذایی مناسب که در اثر نداشتن یا نخوردن غذای کافی حاوی مواد لازم برای رشد و سلامت می شود ، باعث بروز این نوع از سوء تغذیه می گردد.

۲ . بازماندگی از رشد در کودکان زیر ۵ سال 

این نوع سوء تغذیه ، شکلی از رشد ناقص می باشد که در یک دوره زمانی طولانی در کودکان زیر ۵ سال ، در موقعیتی که در آن دسترسی به غذا ، سلامت و مراقبت ، محدود است ، اتفاق می افتد. این نوع با استفاده از شاخص تغذیه ای قد به سن ، اندازه گیری می شود. این نوع با نقص های شناختی از قبیل تاخیر در فعالیت های حرکتی ، عملکرد ناقص مغز و ضعیف بودن در دروس مدرسه ، همراه بوده و اغلب باعث بروز تاثیرات منفی می شود.

۳ . ضعیف بودن کودکان زیر ۵ سال

کودکانی که نسبت به قدشان به دلیل کمبود مواد غذایی حاد یا بیماری ، بسیار لاغر هستند ، دچار این نوع سوء تغذیه می باشند. این نوع ، در طول یک دوره زمانی کوتاه در کودکان زیر ۵ سال ، اتفاق می افتد. کودکان مبتلا به این نوع در معرض خطر مرگ بیشتری قرار دارند. این نوع را می توان در کودکان با استفاده از شاخص تغذیه ای وزن به قد ، اندازه گیری کرد. سوء تغذیه حاد از نظر شدت ، دارای سطوح مختلفی می باشد.

۴ . کمبود ریز مغذی ها

وضعیت تغذیه پایین تر از سطح بهینه می تواند در اثر فقدان جذب یا مصرف یک یا چند ویتامین یا ماده معدنی اتفاق بیافتد. جذب بیش از حد برخی میکرو مغذی ها نیز می تواند باعث بروز عوارض جانبی شود. یک شاخص کلی کمبود ریز مغذی ها ، آنمی است که باعث برانگیخته شدن بیماری های متعددی می شود.

۵ . لاغری متوسط تا مفرط در بزرگسالان

شاخص جرم بدن (BMI) کمتر از ۱۸.۵ نشان دهنده کمبود وزن در جمعیت بزرگسالان می باشد در حالیکه BMI کمتر از ۱۷.۰ نشان دهنده لاغری متوسط تا شدید است. این باعث افزایش بیماری در بزرگسالان می شود. شاخص BMI کمتر از ۱۶.۰ نیز با افزایش خطر بیماری ، عملکرد فیزیکی ضعیف و حتی مرگ ، در ارتباط است.

۶ . چاقی در بزرگسالان

تجمع چربی غیر نرمال که باعث آسیب دیدن سلامت شود ، نوع دیگری از سوء تغذیه محسوب می شود. BMI ، یک شاخص ساده وزن به قد است که معمولاً برای طبقه بندی چاقی یا اضافه وزن در بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد.

فاکتورهای خطر سوء تغذیه

در برخی از مناطق در دنیا ، این بیماری دراز مدت و گسترده می تواند در اثر کمبود غذا اتفاق بیافتد.

در کشورهای ثروتمندتر ، افرادی که در معرض بیشترین خطر ابتلا به سوء تغذیه قرار دارند ، شامل موارد زیر می باشند:

• افراد بزرگسال مسن تر بخصوص زمانی که در بیمارستان به سر می برند.
• افرادی که برای مثال به دلیل مشکلات حرکتی ، بیماری ها یا سایر فاکتورها ، دچار انزوای اجتماعی شده اند.
• افراد کم درآمد
• افرادی که از برخی بیماری ها رنج می برند.
• افرادی که در جذب مواد مغذی دچار مشکل هستند.
• افراد مبتلا به ناهنجاری مزمن در خوردن به دلیل آنورکسی

تشخیص سوء تغذیه

اگر در شخصی علائم سوء تغذیه مشاهده شود ، اولین قدم ، یافتن علت آن است. اگر پزشک به بیماری کرون ، بیماری سلیاک یا مشکلات دیگر در فردی مشکوک باشد ، برای تائید تشخیص ، تست های آزمایشگاهی را تجویز می کند:

آزمایش سوء تغذیه

تست های تشخیص سوء تغذیه ، شامل موارد زیر می باشد:

• تست خون برای غربالگری و نظارت کلی
• تست های مواد مغذی خاص از قبیل آهن و ویتامین
• تست سوء تغذیه ای که بر روی سطوح پروتئین اثر می گذارد.
• تست های آلبومین که نشان دهنده بیماری کبد و کلیه است.

درمان سوء تغذیه

اگر پزشک این عارضه را تشخیص دهد ، یک طرح درمان برای فرد ، ترسیم می شود. فرد باید به متخصص تغذیه و برخی پزشکان دیگر نیز مراجعه کند.

درمان ، به شدت سوء تغذیه و وجود مشکلات پایه دیگر وابسته است. برخی از آنها شامل موارد زیر می باشد:

• غربالگری و نظارت
• ترسیم یک طرح رژیمی که شامل مصرف مکمل ها می باشد.
• درمان علائم ویژه از قبیل حالت تهوع
• درمان عفونت های موجود
• کنترل مشکلات دهانی و بلع
• استفاده از ابزار ویژه جایگزین برای خوردن غذا

در موارد حاد تر ، فرد باید :

• مدتی را در بیمارستان سپری کند.
• به تدریج در طول چند روز شروع به مصرف مواد غذایی کند.
• مواد غذایی از قبیل پتاسیم و کلسیم را به صورت متناوب مورد استفاده قرار دهد.

پیشگیری از سوء تغذیه

برای پیشگیری از سوء تغذیه ، افراد باید دامنه ای از مواد مغذی را از دامنه متنوعی از انواع غذاها مصرف کنند.

افراد مسن ، کودکان کم سن و سال ، افراد مبتلا به بیماری های حاد و مزمن و افرادی که برای تضمین دریافت مواد مغذی مورد نیاز ، احتیاج به مراقبت ویژه دارند ، در این مجموعه قرار می گیرند. هر فردی که علائمی از سوء تغذیه در او نمایان شود باید برای تشخیص و درمان ، به پزشک مراجعه کند.

درمان سوء تغذیه در کودکان

سوء تغذیه در کودکان ، اغلب باعث بروز مشکلات دراز مدت در سلامت شده و بستری شدن در بیمارستان برای درمان آنها الزامی خواهد بود. ولی این راهکار ،  برای تمام کودکان مبتلا به سوء تغذیه ، مورد نیاز نمی باشد.

درمان سوء تغذیه در برخی کودکان ، شامل موارد زیر می باشد:

• تغییر در رژیم غذایی از قبیل خوردن غذاهای پر انرژی و حاوی مواد مغذی
• پشتیبانی از خانواده برای کمک به آنها در مدیریت فاکتورهای تاثیر گذار بر روی جذب مواد مغذی مورد نیاز توسط کودک
• درمان بیماری های پایه عامل سوء تغذیه
• استفاده از مکمل های مواد معدنی و ویتامین ها
• استفاده از مکمل های پروتئین و پر انرژی در صورت ناکافی بودن درمان های دیگر

کودکانی که دچار سوء تغذیه شدید هستند ، باید با مراقبت و دقت بیشتری تغذیه و آبرسانی شوند. آنها نمی توانند بلافاصله رژیم نرمال را دریافت کنند. لازم است مدتی تحت مراقبت های ویژه در بیمارستان باشند.

وقتی بهبودی در سطح کافی حاصل شد ، به تدریج ، رژیم غذایی نرمال آغاز شده و در منزل ادامه پیدا می کند. نظارت منظم درمان برای اطمینان از اثر بخشی آن ، الزامی می باشد. اندازه گیری وزن و قد نیز الزامی بوده و در صورت مشاهده هیچگونه پیشرفتی ، باید به متخصص مراجعه شود.