پیوند مغز استخوان

برای بیماران عزیزی که از برخی انواع خاص سرطان یا سایر بیماری ها رنج می برند و به دنبال یک درمان اثر بخش برای بازیابی سلامت خود هستند ، مطالعه مطالب ذکر شده در مقاله پیوند مغز استخوان ، به دلیل کارآمدی آن در کسب اطلاعاتی مفید در مسیر بازیابی سلامت ، قطعاً برایشان جذاب خواهد بود. اگر نیاز به انجام این پیوند ، از سوی تیم پزشکی شما تشخیص داده شده است ، حتما حتما این مقاله راز جراحی را مطالعه کنید تا افق روشنی از مسیر را در پیش چشمان خود باز کرده و با اطلاعات کافی در مراحل بعدی درمان قدم گذاشته و همچنین در خصوص سایر فاکتورهای دخیل در طول اجرای این پروسیجر ، اطلاعات مفیدی را به دست آورید. پس با ما همراه باشید تا شما را از کسب به روز ترین و جامع ترین اطلاعات درباره پیوند مغز استخوان ، بهره مند سازیم تا از نتایج به دست آمده از آن در ارتقای سلامت خود لذت ببرید.

آیا پیوند مغز استخوان درمان قطعی سرطان است؟

امروزه روش های درمان متعددی برای بیماران مبتلا به سرطان وجود دارد و پیوند مغز استخوان بعنوان یکی از روش های موثر در درمان برخی انواع سرطان ، مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش ، سلول های سالم مغز استخوان از خود بیمار یا از فرد دیگری با ویژگی های ژنتیکی مشترک گرفته می شود و بعد از پالایش به بیمار انتقال داده می شود. در این روش ، انتقال سلول های سالم به بدن فرد بیمار ، هدف اصلی تلقی می گردد.

پیوند مغز استخوان در برخی بیماری ها از قبیل تالاسمی یا بیماری های مرتبط با نقص ایمنی ، یک درمان قطعی به شمار می آید. در خصوص انواع سرطان ها ، این فرایند درمان ، می تواند تا درصد بسیار بالایی موثر واقع شود. در برخی روش های درمان بیماری سرطان ، سلول های بنیادی مغز استخوان به طور دائمی دچار آسیب دیدگی شده یا به طور کامل از بین می روند. در چنین شرایطی بیمار به این پیوند نیاز پیدا خواهد کرد.

پیوند مغز استخوان برای چه بیماری هایی است؟

بیماری های زیر از جمله بیماری هایی هستند که از فرایند پیوند مغز استخوان بهره مند می شوند:

• سرطان خون
• کم خونی شدید آپلاستیک
• لیمفوما
• مولتیپل میلوما
• ناهنجاری نقص ایمنی
• برخی سرطان های تومور جامد

البته بیماران ، هر بیماری را به شکل های متفاوتی تجربه می کنند و پیوند همیشه نمی تواند به عنوان گزینه ای کارساز برای درمان بیماری در تمام بیماران در نظر گرفته شود.

چگونه برای پیوند مغز استخوان آماده شویم ؟

پزشک بعد از انجام بررسی های لازم ، میزان موثر بودن پیوند مغز استخوان را در بیمار تشخیص می دهد. او با انجام آزمایشات فیزیکی و تست های کنترل خون و کیفیت کار قلب ، ریه ها ، کبد و سایر اندام های بدن ، به این تشخیص دست پیدا می کند.

اگر پزشک تشخیص دهد که پیوند مغز استخوان برای شما گزینه خوبی است ، با شما در خصوص نوع فرایند و آنچه از درمان انتظار خواهید داشت ، گفتگو می کند.

چند روز قبل از پیوند ، شما به بیمارستان مراجعه کرده و لوله ای به نام کاتتر در یکی از رگ های قفسه سینه شما قرار داده می شود. تیم پزشکی از این لوله برای گرفتن خون و دادن دارو به بیمار استفاده می کند. این لوله تا بعد از درمان ، در محل خود باقی می ماند.

روش جدید پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان بر حسب ویژگی های دهنده ، دارای انواع مختلف زیر می باشد:

• پیوند مغز استخوان اتولوگ – دهنده ، خود بیمار می باشد. سلول های بنیادی از طریق برداشت مغز استخوان یا آفرزیس ( فرایند جمع آوری سلول های بنیادی محیطی ) از بیمار گرفته می شود و منجمد می گردد و سپس بعد از یک درمان شدید ، دوباره به بدن بیمار بازگردانده می شوند.
• پیوند مغز استخوان آلوژنیک – دهنده و گیرنده ، هر دو دارای نوع ژنتیکی مشترکی می باشند. سلول های بنیادی از طریق برداشت مغز استخوان یا آفرزیس از یک دهنده ژنتیکی مشترک معمولاً خواهر یا برادر گرفته می شود. دهنده های دیگر پیوندهای مغز استخوان آلوژنیک شامل والدین می باشد.
• پیوند خون بند ناف – سلول های بنیادین بلافاصله بعد از متولد شدن نوزاد ، از بند ناف گرفته می شود. این سلول های بنیادی در مقایسه با سلول های بنیادی گرفته شده از مغز استخوان کودک یا فرد بزرگسال دیگر ، با سرعت بیشتر و به شکلی موثر تر تکثیر شده و به سلول های خون بالغ و دارای قابلیت عملکرد خوب ، تبدیل می شوند. سلول های بنیادی ، تا زمان نیاز به پیوند ، تست شده ، شمارش شده و منجمد می شوند.

ریکاوری پیوند مغز استخوان

فرایند ریکاوری در افراد مختلف ، متفاوت است و گاهی لازم است تا چند هفته در بیمارستان بستری شوید. سیستم ایمنی شما ضعیف است و برای جلوگیری از عفونت باید دارو مصرف کنید. همچنین انتقال خون نیز باید بعنوان بخشی از ریکاوری انجام شود.

در طول چند هفته اول ، پزشک اغلب خون شما را آزمایش می کند. او برای این کار از مغز استخوان نمونه کوچکی را می گیرد.

بعد از مناسب بودن شرایط ، یعنی تب نداشتن به مدت دو روز و قرار داشتن شمارش گلبول های سفید در سطح مناسب ، مرخص می شوید. در منزل باید یکی از نزدیکان ، مراقبت از شما را بر عهده بگیرد.

بعد از پیوند مغز استخوان ، سیستم ایمنی به یک سال زمان برای رسیدن به سطح استاندارد نیاز دارد. شما باید برای چک آپ شدن به پزشک مراجعه کرده و داروها را برای جلوگیری از بروز عفونت طبق تجویز پزشک مصرف کنید. پزشک به شما توصیه می کند تا به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. دنبال کردن یک برنامه رژیمی به پیشگیری از بروز عفونت و حفظ سلامت شما کمک می کند. برخی از این دستورات رژیمی شامل موارد زیر می باشد:

• از غذاها و نوشیدنی هایی که شما را در معرض خطر بیماری های انتقال یافته از راه غذا می شوند ، اجتناب کنید.
• غذاهایی را میل کنید که مواد مغذی مورد نیاز را برای بدن شما تامین می کنند.
• مصرف سدیم را محدود کنید.
• از مصرف الکل ، خودداری کنید.
• غذاهای سالم میل کنید.

شاید تا مدتی نتوانید به محل کار خود بازگشته و ناچار باشید از انجام برخی فعالیت ها اجتناب کنید. در برخی موارد نیز پزشک به شما توصیه می کند تا سبک زندگی تان را تغییر دهید.

• زمان قرار گرفتن در معرض نور خورشید را محدود کنید چون پوست ، بعد از درمان حساس است.
• تتو یا پیرسینگ انجام ندهید.
• محیط زندگی خود را تمیز نگه دارید.
• سیگار نکشید و از منابع دود به دور باشید.

مراقبتهای بعد از پیوند مغز استخوان

بعد از آخرین جلسه ، پزشک هر روز خون شما را کنترل می کند تا از کیفیت پیوند و نحوه پیشرفت درمان ، اطمینان حاصل کند. او بررسی های لازم را جهت کنترل شروع به رشد سلول های جدید در مغز استخوان ، انجام می دهد.

اگر تعداد گلبول های سفید خون شروع به افزایش کند ، این نشان دهنده شروع فعالیت بدن در تولید خون بوده و نشانه این است که پیوند مغز استخوان ، موفقیت آمیز بوده است.

مقدار زمان مورد نیاز برای ریکاوری بدن ، به فاکتورهای زیر وابسته است:

• نوع پیوند
• کیفیت ریکاوری سیستم ایمنی بدن
• کیفیت پذیرش سلول های جدید و سالم توسط بدن

برخی فاکتورهای تاثیر گذار بر روی ریکاوری شامل موارد زیر می باشد:

• موقعیت پزشکی پایه فرد
• استفاده از شیمی درمانی ، پرتودرمانی یا هر دو
• محل انجام پیوند
• بالا بودن تطابق و هماهنگ بودن بیمار با دهنده

برخی افراد می توانند مدت کوتاهی بعد از پیوند ، بیمارستان را ترک کنند ، ولی برخی دیگر لازم است تا چند هفته در بیمارستان بستری باشند.

تیم پزشکی تا یک سال ، مراقبت های بعد از پیوند و دوره ریکاوری بیمار را تحت کنترل دارد در برخی از بیماران ، تاثیرات به دست آمده از درمان ، در تمام طول عمر ماندگار خواهد بود.

عوارض پیوند مغز استخوان

عوارض این پیوند بر حسب فاکتورهای زیر ، متغیر می باشد:

• نوع پیوند مغز استخوان
• نوع بیماری نیازمند به پیوند مغز استخوان
• رژیم مقدماتی
• سن و سلامت عمومی گیرنده
• تنوع تطابق بافت بین دهنده و گیرنده
• وجود عوارض جدی

علاوه بر موارد فوق ، عوارض زیر نیز ممکن است در پیوند مغز استخوان اتفاق بیافتد. البته ، هر فرد ، علائم را به شکلی متفاوت تجربه می کند. این عوارض گاهی به صورت مجزا و گاهی به صورت ترکیبی اتفاق می افتد.

• عفونت : عفونت اغلب در بیماران دارای سرکوب شدید مغز استخوان اتفاق می افتد. عفونت های باکتریایی رایج ترین نوع عفونت می باشند. عفونت های ویروسی و قارچی گاهی برای زندگی فرد تهدید آمیز هستند. عفونت ، گاهی بستری شدن در بیمارستان را به امری الزامی تبدیل می کند ، از اختلاط بافت جلوگیری کرده یا آن را به تعویق می اندازد. در برخی موارد نیز باعث آسیب دیدگی دائمی اندام می شود. آنتی بیوتیک ها ، داروهای ضد قارچ و داروهای ضد ویروسی برای پیشگیری از عفونت جدی در بیماران سرکوب ایمنی ، تجویز می شود.
• کاهش گلبول قرمز و پلاکت : ترومبوسیتوپنی ( کاهش پلاکت ) و آنمی ( کمبود گلبول های قرمز ) در نتیجه عدم عملکرد مغز استخوان ، می تواند خطرناک و حتی تهدید کننده زندگی باشد. کمبود پلاکت می تواند باعث بروز خونریزی شدید در ریه ها ، مجاری معده و روده و مغز شود.
• درد : درد مرتبط با زخم های ایجاد شده در دهان و حساسیت معده و روده ، رایج است. دوزهای بالای شیمی درمانی و رادیوتراپی می تواند به خشکی دهان شدید ( التهاب دهان و مجاری معده و روده ) منجر شود.
• سربار مایعات : سربار مایعات ، عارضه ای است که می تواند به ذات الریه ، آسیب دیدن کبد و فشار خون بالا منجر شود. علت اصلی سربار مایعات به این دلیل است که کلیه ها نمی توانند مقادیر زیاد مایعات را که به شکل داروهای درون وریدی ، تغذیه و محصولات خون ، وارد بدن شده اند ، تحمل کنند. کلیه ها نیز ممکن اس در اثر بیماری ، عفونت ، شیمی درمانی ، رادیوتراپی یا آنتی بیوتیک ها ، دچار آسیب دیدگی شوند.
• تنگی نفس : وضعیت تنفس ، عملکرد مهمی است که ممکن است در طول پیوند دچار آسیب دیدگی شود. عفونت ، التهاب مجاری تنفسی ، سربار مایعات ، بیماری پیوند علیه میزبان و خونریزی ، همگی عوارض جانبی تهدید آمیز بالقوه ای هستند که در ریه ها احتمال به وقوع پیوستن آنها وجود دارد.
• آسیب دیدگی اندام : کبد و قلب ، اندام های مهمی است که ممکن است در طول فرایند پیوند مغز استخوان ، دچار آسیب دیدگی شوند. آسیب دیدگی موقتی یا دائمی کبد و قلب می تواند باعث عفونت ، بیماری پیوند علیه میزبان ، دوزهای بالای شیمی درمانی و رادیوتراپی یا سربار مایع شود.
• عدم موفقیت پیوند : عدم موفقیت این پیوند ، یک عارضه جانبی بالقوه محسوب می شود که در نتیجه عفونت ، بازگشت بیماری یا اختلاط بافت به دلیل ناکافی بودن شمارش سلول های بنیادین مغز استخوان دهنده ایجاد می گردد.
• بیماری پیوند علیه میزبان : بیماری پیوند علیه میزبان ( GVHD ) می تواند یک عارضه جانبی جدی و تهدید آمیز پیوند مغز استخوان محسوب شود. GVHD زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بر علیه بافت گیرنده ، واکنش نشان می دهد. بر خلاف پیوند عضو که در آن ، سیستم ایمنی جدید تلاش می کند تا اندام پیوند زده شده را پس بزند ، در GVHD ، سیستم ایمنی می تواند کل بدن بیمار و تمام اندام های او را مورد حمله قرار دهد. این بدان علت است که سلول های جدید ، قادر به شناسایی بافت ها و اندام های بدن گیرنده نمی باشند. با گذر زمان و با کمک دارو برای سرکوب سیستم ایمنی جدید ، بافت پیوندی در بدن گیرنده ، مورد پذیرش قرار گرفته و حمله متوقف می شود. رایج ترین مکان ها ، ریه ها ، پوست ، کبد و مجاری معده و روده می باشند.

هزینه پیوند مغز استخوان

کشور عزیزمان ایران ، یکی از کشورهایی است که هزینه پیوند مغز استخوان در آن ، در سطح بسیار پایینی می باشد. هزینه این درمان در ایران ، سرزمین پارسی ، در مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکایی و حتی برخی کشورهای آسیایی مجاور ، بسیار کمتر است. در طول مشاوره با تیم پزشکی برای آغاز درمان ، تیم پزشکی ، شما را از جزئیات مربوط به هزینه های این درمان مطلع می نماید.